Proceyê Porof Zihnî Sinirî!

Tirkî de yew îdyom esto, vanê “gırgır geçmek”, mehnaya ci zî “yewî dir tinaz kerdiş, pê henekî kerdiş, mesxere kerdiş, cidî nêbiyayiş” o.

Meselaya enê îdyomî zî esta. Vanê, merdimêk zaf nargîle şimeno. Peynî de beno nêweş. Doktor ci rê nargîle qedexe keno. Mêrik bineyke beno weş, şino qehwe. Bêrîya nargîle keno la doktorî vato gereka ti nêşimê. Qehwecî ra nargîle wazeno, vano “Yew nargîle bide mi la wa bê tonbek û titûn bo.” Qehwecî nargîleya venge, bê tonbek û titûn, bê adir dano ci. Mêrik sereyê marpucî keno xwu fek, kuf-kuf-kuf nefes anceno. Awa zereyê nargîle ra “gir gir gir” veng vejîyeno. Rojêk qehwecî vano “Bimbarek, eno çi qeyde şimitişê nargîle yo? Ne tonbek, ne titûn, ne adir, ne dû! Ti heta şan gir gir gir veng vejenê. Eno çi kar o?” Mêrik vano “Derdê mi dû nîyo, ez xwu rê ha girgirê ci de.” Uca ra pey ena qale miyanê tirkan de bena îdyom, coka vanê “gırgır geçmek.”

Neslê nikayî nêzanê la zemanêk yew kovara mîzahî-karîkaturî estbî, enê îdyomî ra îzafeten nameyê ci “Gırgır” bi. Kovarêka zaf meşhûre bî, serra 1972 ra heta 1993 vejîyayêne. Oğuz Aral û Tekin Aralî vetêne. Tirkîye de kovara wayirê tîrajê tewr berzî bî. Ez vana hema zî tu kovare rekorê rotişê ci nêşikito. Kovara Gırgır de karîkaturîst Îrfan Sayarî bi nameyê “Porof. Zihni Sinir” yew tîp îcad kerdbi. Bi karîkaturan îcadê zaf balkêşî neşir kerdêne ke merdimî huyayiş ra kiştî girewtêne…

Ma ena mesela ca verdê, bineyke behsê xwu bikerê. Serra 2016 de beledîyeya Diyarbekirî Fuarê Kitaban organîze kerdbi. Ma zî sey Weşanxaneyê Roşna stand akerdbi.

Fuar qedîya, şan de ez û Hebûn ma hê kitaban kenê pakêt ke apey biberê embar. Mi dî yew keyneka derga rindeke ameye ma het, silam da, va “Ti Roşan Lezgîn nîyê?” Mi va “Belê, ez a.” Keyfê ci ame, pêşîya mi ro. Va “Ma Facebook ra heval ê, ez tim to tehqîb kena.”

Ez hem kitaban pakêt kena hem ma suhbet kenê. Mi yew kitabê xwu da ci, mi va “Wa hedîyeya mi bo.” Va “Eger Tirkî esto, kitabê Tirkî bide mi. Ez nêeşkena Kurdî biwanî.” Mi kitabê xwu Sorgu îmza kerd, sey hedîye da ci.

Çend rojî badê pey Facebook ra merhaba da mi, va “To ez şinasnaya?” Mi va “Belê, mi ti şinasnaya.” Çend rey va bêre ma cayêk ronişê, yew çay bişimê, suhbet bikerê. La qismet nêbi. Ez nêşiya.

Rojêk mi rê mesaj şirawit va “Yew projeyê min o zaf rindek esto, ez wazena ti zî tede bê.” Mi va “Wa xeyr bo înşelah, senî proje yo?” Va “Ez rojêk surprîz kena.”

Axirî, rojêk surprîz kerd! Va “Proje temam o.” Û dewam kerd, va “Mi Facebook de nuştoxanê kurdan rê yew grûb viraşt. Êdî wa nuşteyanê xwu uca de biweşanê.” Dima va “Mi ti zî kerdî admîn. Ti îdare bikere.” Mi va “To hende vatêne proje proje. Projeyê to eno bi?” Va “Belê.”

Mi nêwaşt ez qelbê ci bişiknî, mi va “Ez nuşteyanê xwu keyepelê Zazakî.Net de weşanena, ti çi wazena, xwu rê uca ra copy-past bikere. Labelê bin de not binusne, vaje mi eno nuşte filan ca ra girewto.”

Keyneke xwu heredna. Va “Eno qeyde nêbeno! Gereka ti xisûsî grûbe rê binusnî. Biewnî! Mi ti kerdî admîn ha…”

Êdî mi goş nêda ci. Rojêk mi rê mesaj şirawit. Va “To motîvasyonê mi xerepna, to ez ziwan ra kerda serdin…”

Roja ke mi a şinasna, aye bi xwu va ez nêzana Kurdî biwanî. Û eno bimbarekê Facebookî de qey viraştişê yew grûbe çiyêko zehmet o? Ez vana qey her keso ke Facebook de hesabê ci esto, eşkeno her roje yew grûbe virazo. Eno senî projeyo zaf rindek bi? Keyneke lutif kerdo, ez zî kerda admîn.

Lahewle! Diyarbekirijê ma vanê “Aqilîsî bızî bulmî, delîsî bızden vazgêçmî!”

A keyneke uca mende. Eno wesar, xortêk mi geyra, va “Mi yew proje viraşto. Ez wazena ti zî mi rê ardim bikerê.” Mi va “Wa xeyrin bo. Senî proje yo?” Va “Çi kitabê ke Weşanxaneyê Roşna ra vejîyayê, her yewî ra çend nusxe bide, ez filan bajar de, yew cafe de nana ro, wa ciwanî biberê biwanê, ancî apey biyarê cayê ci de ronê.” Mi va “Baş beno. Ez eşkena semedê projeyê to kitaban se ra pancas ercan bidî.” Va “Nê! Eno proje yo. Ti gereka kitaban belaş bidê.”

Çi projeyêko rindek! Caran yeno kesî vîrî? Kitaban, ez şirawena, heqê kargoyî zî dana. Cafe de nanê ro, eno camêrd zî herhal Twitterê xwu de nusneno ke “Mi yew proje viraşto. Filan bajar de, filan cafe de kitabê Zazakî estê, kam ke wazeno biwano, wa şêro yew kitab uca ra bigêro, bibero biwano, ancî apey biyaro, yewna bibero…”

Xort û keynayê ê bajarî zî hende veyşanê wendişê kitabanê Kirdî yê ke, qet mevajê! Tavilî şinê a cafe ra xwu rê yew kitab gênê, benê wanenê, apey anê, yewna gênê benê. Bi eno qeyde Zazakîya ma xelesîyena.

Ya Sebûr, ya sebir!...

Vizêr yew ciwanî mi rê mesaj şirawito. Vano ez wazena dîrekt to dir qisey bikerî. Ez nêzana kam o, çi kes o, mi caran nameyê ci nêşinawito. Mi ewnîya profîlê ci ra, tu mehlûmat çinê bi. Fotografê ci zî çinê yo. Qapaxê profîlê ci de yew dêsî ser o “İRİTE OLDUM!!!” nuşte yo. Hende. Sifir mehlûmat.

Bêke xwu bido şinasnayiş hela kam o, kamca ra yo, çi kes o, çend serre yo, bi çi meşxûl o… Hema dîrekt vano “Mi dest bi yew proje kerdo. Kitab û ferhengê ke to nuştê, kovar û rojnameyê ke telîfê înan to dest de yo, êyê ke pdf bê sey pdf, êyê ke nîyê ma bikerê pdf û yew arşîvo dîjîtal virazê, APP (semedê Androîd û IOS) amade bikerê…” Vano “Eke proje de ma bieşkê fonêk bivînê, o çax ma eşkenê telîf zî bidê, la bi eno hal çimê mi nêbirneno…”

Feqet çimê camêrdî ez birnaya!

Ez vana êdî dewrê mi qedîya. Ez xwu rê bimirî. Çimkî ez çiqas bimanî, ez do hende çiyanê ecêban bivînî.

Enê kitabê ke ma weşanayê, ancî kovare, rojname, nuşteyî pêro verê Royê Dîcle de, binê pirdî de xwu rê bi xwu ruwîyaybî. Tayê zî valêran û hewrêranê verê çemî girewtbî. Wexto ke resayê, vayî dayo piro, rişîyayê binê daran.

Rojêk ez betal-şetal ê doran ra geyrayne, mi ewnîya ke binê daran pirrî kitab û kovar û rojname yê. Qaso ke ez eşkaya mi arêdayî dekerdî romorkê traktorî, ardî kerdî depo.

Ciwanê ma yê nikayî, maşela, zaf meraqdarê wendişê kitaban ê, la pereyê înan çinê yo kitaban biherînê biwanê. Pereyo ke esto, bi zor qîmê telefonê destan bikero, cafeyan de pê kapuçîno bişimê. Coka nêeşkenê kitaban û kovaran biherînê biwanê.

Eke ez înan rê kitaban û kovaran û rojnameyan sey pdf nêşirawî, aaaaaaa! Biewnî, motîvasyonê mibarekan xerepîyeno ha, riyê mi ra fek ziwan û milet û mîlîyetê xwu ra veradanê.

Ella belay mi niyed!