zazaki.net
28 Adare 2024 Panşeme
Girdîya Karakteran : 12 Punto 14 Punto 16 Punto 18 Punto
23 Kanûne 2009 Çarşeme 15:29

Faydeyê Hewice

[Sihet]
Zazakî.NET

Hewice (gizêr, bûncike) hetê vîtamînanê A, C, B1 û B2 ra zaf zengîn a. Hewice hem kal hem pewte û hem zî sorawke de werîyêna. Hewice panke nêbo zî hewna ganî toleyê aye nîyero pacitiş. Çunkî yew hewice de 30 mg vîtamînê C, vîtamînê B1-B-B6, mînarelê kalsîyum, asin û potasyumî estê. Qismêko pîl yê nê vîtamîn û mînarelan toleyê hewice de yê. Eke toleyê hewice bipacîyo, zafaneyê vîtamînî vindî beno. Herinda ke toleyê hewice bipacîyo, verê awa musluxe de bi firçe bîyero şutiş hîna hol o.

Dermanê kurmancîye de seba masayîşê pîzeyî, teberkerdişê îdrarî û edet bîyayîşê cinîyan de toximê hewice ra îstîfade beno.

Goreyê tesbîtê cigêrayoxanê sihetî eke cinî hewte de panc rey hewice biwerê, cinîyan de se ra 68 enfarktusê qelbî û tahlukeyê felcî kêmî beno. Şitê dadîya ke pitikî lewnena zêdîyêno. Eke camêrdî roje di hewican biwerê kolesterolê gonî se ra 10 yeno war. Merdim roje yew hewice biwero tahlukeyê qansêrê kezebe nîme ra nîme kêmî beno.

Hewice posteyê merdimî tenik, nermek û rindek kena, rengê posteyê merdimî kena pembeyî, çiqranê rî û milê merdimî kena vindî. Eke merdim zêde ra hewice biwero, cîldê merdimî biney rengê porteqale de zerd bibo zî zerarê xo çin o. Karbonhîdratê kompleksî ke hewice de estê, enerjî danê merdimî. Hewice sîstemê wucûdê merdimî yê xoverodayîşî (bağışıklık sîstemî) hêzdar kena. Hormonanê seksî aktîv kena û hêzê cinsî zêdnena, qewetê merdimî vêşî kena.

Beta-karoteno ke hewice de esto vînayîya çiman vêşî keno. Hewice nêweşîyanê sey kêmvînayîş, dewqeşîyayîş, kewtişê tansîyonî û bêhalîye tedawî kena. Mezgê merdimî hîna vêşî şuxulnena, vîrê merdimî teze kena. Bronşan akena, kulxutikî (kixika ziwa) vindarnena û roqilayan nerm kena. Hewice bi suret gonî virazena, qebzbîyayîşî bena, îshalî vindarnena, sefra erzena teber, dejê velgan vindarnena û qewet dana kezebe. Hewice reyan (damaranê gonî) nermek kena, nêweşîya qelbî rê zî zaf baş a.

Na xebere 2951 rey wanîyaya
ŞÎROVEYÎ
belengaz
Qemer
yahu kekê bira, qirbon heyron; no hawic nêr yo may (makî) o.
misal: Ma hawic romitu? yon Ma hawice romita? raştu?...
Teyna/tneya qeneatê mi nê, bi zonayişê mi persê mi guerê zî "hawic" nêr o.
Ez reca hurmet keno binê dîqqet.
note: şima nêvaj ke "mitiqa ra mintiqa" "ca bi ca" nêrî/makî bedilyena. Nêrî/makî keyfî yew durum nêyo. Eg yew qayîdeya zon/ziwan a, kê otîra; ya raşt şixulîyena ya zî xelet...
weşuwar

__________________________________________________
Notê Edîtorî:
Bira, seba eleqeyê to sipas.
Ma het bi xo hewice çin bî. Yanî eke estbîya zî ez nêzana.
Dewa ma bejike bî. Dewa keyê xalanê mi awîye bî. Zaf tewirê fêkîyan tede estbîy.
Mesela tede tar, silqe, çakindêle, kartole, saya binerdike ramîyayne. Nînan ra tena tar nêrkî bi la yê bînî heme makî bîy.
Mesela, fasûlî, bamya, firinge, bacike, balîcane, zebeşe, petêxe, kuye... zî ramîyayne. Nê heme makî yê.
Feqet xîyar û trozî nêrkî bîy.
Ferhengê Tirkî-Zazakî yê Vateyî de hewice makî ya. Eynen wina nuşte ya:
"havuç: gizêr (n), hewice (m), bûncike (m)" (Ferhengê Zazakî-Tirkî, rîpel 98 )
Yanî, esas kurdî vanê "gizêr". Gizêr nêrkî yo. Wina aseno ke mîyanê kurdan de hewice estbîya. Labelê ez nêzana kirdanê ma zî vato "gizêr" yan ney.
Labelê şarê ma, qaso ke ez ha eşnawena, çarşî de, sûke de zêdetir vanê "hewice". Coka mi zî "gizêr" nênuşt hewice nuşte. Beno ke tirkî de vanê havuç coka şarê ma zî vano hewice.
Helbet çekuyê kirdkî nêrî û makî de mintiqa ra mintiqa bedilîyenê la ganî yew mentiq tede estbo.
Ez vana, eke silqe yan çakindêle makî ya, hewice zî ganî makî bo. Çunkî her hîrê zî binerdik ê, hema-hema seyyewbînan ê.
Axir ti hol bizane ke ma xo rê xovero çîyan îcad nêkenê.
Zaf selamî...
25 Kanûne 2009 Îne 02:15