Kurdan Referandum de Va “Erê”

Tirkîya de referandumê vurnayîşê 26 madeyanê qanûnê bingehînî roja 12.09.2010 de virazîya û bi rêjeya se ra 58 qebul bi. Zafaneyê kurdan zî referandumê vurnayîşê madeyanê qanûnê bingehînî rê va “erê”.

Dêrsim ne tede, heme şaristananê kurdan têpîze de se ra neway (% 90) ra cor vurnayîşê madeyanê qanûnê bingehînî rê raya musbete da.

Şaristananê kurdan ra rekor destê Çewlîgî de yo. Çewlîg de rayê “erê” se ra 95.3 vejîyay. Çewlîg de rêjeya şîyayîşê serê sindoqan se ra 77 bi.

Dêrsimî se ra 80.8 va “ney”, se ra 19.2 va “erê”. Dêrsim de şîyayîşê serê sindoqan se ra 66.7 virazîya. Xora temamê Tirkîya de rêjeya şîyayîşê serê sindoqan se ra 77.3 ya.

Dîyarbekir de zî se ra 94.1 “erê”, se ra 5.9 “ney” vejîya. Qezayanê Dîyarbekirî ra rayê “erê” tewr zêde Hêni ra vejîyay. Hêni de se ra 98.5 “erê”, se ra 1.5 zî “ney” vejîya.

Dîyarbekir de şîyayîşê serê sindoqan se ra 35.2 virazîya. Weçînayîşanê verênan de zî şîyayîşê serê sindoqan Dîyarbekir de hertim beynateyê se ra 45 ra hetanî se ra 85 bîyo. Mesela, weçînayîşê serekanê beledîye yê 2004î de şîyayîşê serê sindoqan se ra 44.88 bi.

Şaristananê kurdan ra o ke tewr tay şi serê sindoqan Culemêrg bi. Culemêrg de rêjeya şîyayîşê serê sindoqan se ra 9.5 bî. 

Tirkîya de şarê qeraxê deryaya Sipî û deryaya Egeyî zafane rayê înan “ney” bîy. Şarê nê mintiqayan zafane macirê hetê Balqanan ê. Dewleta Tirkîya destpêkê se serra vîstine de rûm û yunanî ê doran ra kerdîy ra û macirê Balqanan herinda înan de bi ca kerdîy. Coka şarê nê mintiqayan her tim terefdarê dewlete yê, partîyanê dewletparêzan desteg kenê.

Badê ke vurnayîşê nê 26 madeyanê qanûnê bingehînî referandum de qebul bi, na rey sere de kurdî, zafaneyê şarê Tirkîya teleb keno ke yew qanûnê bingehîn newe ra bêro viraştene. Bi taybetî kurdî wazenê nê qanûnî de bi hawayêko resmî bêrê şinasnayene û heme heqê neteweyî yê kurdan bêrê dayene. Xora, referandumî ra ver serekwezîrê Tirkîya Receb Teyîb Erdoganî soz dabi ke badê referandumî yew qanûno bingehîn o newe bêro viraştene.

Nê 26 madeyanê ke referandumê roja 12.09.2010 de amey qebul kerdene ra seba kurdan çîyo tewr muhîm no yo ke tîya ra pey do mensûbê artêşa tirkan zî êdî mehkemeyanê sivîlan de mehkeme bibê û êdî kesê sivîlî mehkemeyanê eskerîyan de mehkeme nêbê. Nê cîhetî ra kurdî ronayîşê dewleta Tirkîya ra nat her tim mexdûr bîyêne. Badê ke referandum de qanûnî amey vurnayene, gelek dezge û kesan dest pêkerd derheqê cuntaya 12ê êlula 1980 de dawa akerde.