Êdî Homayî Bi Kirmanckî Aqil Pernenê

Reya verên a ke yew fîlm bi kirmanckî (zazakî) dublaj beno. Fîlmo bi nameyê “Homayan Aqil Pernayo” studyoyê kanalê televîzyonê kurdkî Kurd1 de Îstanbul de dublaj bi. Derheqê dublajkerdişê nê fîlmî de ma nuştoxê kirmanckî û wayîrê Weşanxaneyê Vateyî birêz Deniz Gunduzî reyde yew roportaj viraşt.

*

Roşan Lezgîn: Axir şima bi kirmanckî dublajê fîlmêk temam kerd. Xeyrên bo, pîroz bo. Kirmanckî de reya verên a ke yew fîlm dublaj beno?

Deniz Gunduz: Belê, ez baş nêzaneno, no fîlmo yewin o yan ney labelê mi heta ewro nêvînito û nêheşno ke yew fîlmê sînema bi kirmanckî dublaj bîyo. Mi zaf merdimanê ke bi kirmanckî eleqedar benê ra kî pers kerd. Înan kî nêvînîto û nêheşno. Texmînê mi no fîlmo yewin o ke bi kirmanckî dublajê ci virazîyayo.

Roşan Lezgîn: Dê bineyke sere ra qisey bike. No fikrê kamî bi? Şima senî dest pêkerd?

Deniz Gunduz: Ti zanenî ez KURD1 de gurîyena, uca bi nameyê Xoşebere programê kirmanckî pêşkêş kena. Studyoyê Îstanbulî de ez nê programî virazena û nê studyoyî de di studyoyê dublajî kî estê. Nê studyoyan de bi kurmanckî dublajî ênê viraştene. Yew cayo winasî de hertim munaqeşeyek beno, ti zanenî. Yew kar çira bi kurmanckî beno çira bi kirmanckî nêbeno? Îdarekerdoxa ma Rukene yew cênika zanaye ya. Meselaya kirmanckî de sey zafînan nêfikirîna. A bi xo kurmanc a labelê ferq nêkena mîyanê lehçeyan. Ma dublajê kirmanckî ser o çend rey qisey kerd. Aye tim vatêne: “Ti vaje, ma seba dublajî şînê kirmancê ke kirmanckî baş zanenê û şînê biwanê, bivînerê?” Yew tersê xo yo winasî estbî. Mi kî timî vatêne, “Eke kurmancî estê, do kirmancî kî bibê.” Bi no hewa ma bire daye ci û yew fîlm weçîna ke bicerebnîme.

Roşan Lezgîn: Kamî metnê diyalogan tercume kerd? Nameyê fîlmî yo orîjînal çi yo? Nameyê fîlmî cayê xo girewt?

Deniz Gunduz: Nameyê fîlmî yo orjînal “The Gods Must be Crazy” yo. Yanî ziwanê xo îngilîzkî yo. Metnê fîlmî îngilîzkî ra mi açarna bi kirmanckî. Metno ke şîrketî ma rê erşawitbî kêmî bî. Aye ra ez mecbur mendo ke yew fîlmê orjînalî peyda bikerî. Ez zaf bide gêrayo û axir yew embaze arşîvê unîversîte de fîlm peyda kerd.

Nameyê fîlmî ma verî “Devanê Homayî Bîyê Bomî” panabî. Peyê cû, kek Cemal Pîranijî va ke “ma vajî ‘Homayan Aqil Pernayo’ hîna baş beno.” No name hîna fesîh bî, coka mi no name tercîh kerd û gore bi mi cayê xo baş girewt.

Roşan Lezgîn: Çend karakterî fîlm de estê?

Deniz Gunduz: Fîlm de di karekterê serekeyî estê: cênike û merdim. Yew kî vatox esto, rolê ey kî zaf o. Nînan ra teber, da-vîst karekterî estê.

Roşan Lezgîn: Kamî veng da nê karakteran? Şima nê merdimî kotî ra peyda kerdî?

Deniz Gunduz: Şansê ma ra kesê ke ma seba nê karî vînîtî zafê înan kaykerdoxê tîyatroyî û muzîsyenî bîy. Înan şînaynê vengê xo kontrol bikerê û no het ra karê ma zaf zehmet nebî. Heta wina bî ke embazê ke dublajê kurmanckî kenê bi nê vengan zaf qayîl bî û waşt ke seba fîlmanê kurmanckîyan kî înan weçînê. Mi nê embazan de henekê xo kerdêne û vatêne “Kanî, şima vatêne ma nêşînê kirmancan bivînê, nîyade ma hem karê xo kenê hem karê şima!”

Nê merdimî embazê mi bîy. Zafî ênê şonê Weşanxaneyê Vateyî. Hema derdorê mi de kam ke kirmanckî zaneno mi berdêne vengê înan qeyd kerdêne. Yew mêman ke amêne ma het, mi hema girewtêne berdêne studyo. Û wexto ke embazê bînî kî pêhesîyay, ê kî xo ser o vejîyay û amey. Her kesî meraq kerdêne ke ma nê karî senî virazenê coka eleqe zaf bî.

Roşan Lezgîn: Kadroyanê kirmanckî de ê, ke ziwan ra fehm bikerê estê? 

Deniz Gunduz: Senî ke mi vat peydakerdişê dublajkerdoxan zehmet nêbî. Labelê karê dublajî zaf zehmet bî. Çimke nê dublajkerdoxan yekser nêzanitêne ke bi kirmanckî biwanê. Ma kî tekst dayêne înan. Tabî, mi bi kirmanckîya standarte fîlm açarnayo. Ziwanê her kesî gêrayêne mintiqaya xo ser. Coka mi zaf zehmetîye dî. Wextê ra pey mi nîyada ke kes nêşîno kirmanckî biwano, mi tekst ra fek verda ra. Mi yew bi yew vatêne înan kî vatişê mi tekrar kerdêne. Ez şîna vaja ke mi rolê pêrune, beno ke da-hîrîs rey çeku bi çeku, cumle bi cumle wendo. Dublajkerdoxan ra yewe waya mi bîye. Mi timî vatêne “Ti ganî kirmanckî biwanî, baş bimusî.” Aye kî vatêne “Ez xora kirmanckî baş zanena, meke ez kurmanckî bimusa.” Wexto ke waya mi dublaj kerdêne, studyo ra vejîyaye vat, “Way, no mi rê çend zor bî, mi vatêne qey kirmanckî tena yê dewa ma ya!” Û reyna yew embazo çewligij bî, nêşîyêne ke kirmanckî biwano. Mi venga ci da, ard. Mi va “Bê, ez tanî to bida gurenayene” yanî mi dersê wendişî kî o mîyan de dayêne. Mi kerd-nêkerd nê embazî nêşîya biwano. Mi reyde her bazarîye kerdêne û vatêne, “Ez na çekuye kî sey hetê ma biwanî, beno?” Ey embazî berd-ard, pêru tekst vurîna, tewr peynîye de sey dewa xo vaşt ra rolê xo wend û şî.

Roşan Lezgîn: Vengê înan şikîyayne ro karakteran, yanî, yewbînan girewtêne?

Deniz Gunduz: Belê, ma cerebnayêne. Ma verî vengê înan baş goştaritêne. Çend karekteran de cerebnayêne û wina birre dayêne.

Roşan Lezgîn: Zehmetîyê şima tewr zaf çi bîy?

Deniz Gunduz: Senî ke mi vat zehmetê ma yo tewr pîl nêzaneyîşê wendiş û nuştişê dublajkerdoxan bî. Sewbîna yew zehmetîya ma çin bîye.

Roşan Lezgîn: Deniz, tayê merdimî estê vanê, kurmancî televîzyonan de ca nêdanî kirmancan (zazayan). No îdîa çiqas rast o? Ma vajin, eke kes estbo kanalanê televîzyonî de programan virazo gelo kurmancî nêverdenê?

Deniz Gunduz: Ez bi xo rastê yew çîyo winasî nîyama labelê çîyê winasî estê. Ti zanenî her komel de cayîlî, nêzanî estê. Mavajîme kurmancan mîyan de kî estê, kirmancan (zazayan) mîyan de kî. Kurmancê ke meylê lehçeya xo kenê estê, êyê ke nêkenê pêru lehçeyan sey lehçeya xo vînenî kî estê. Mavajîme, mîyanê kirmanckî de kî ez rast ameya ke yew merdim ziwanê dewa xo parêzneno, qet empatîyê xo çin o, nêvano ke o heto bîn kî sey mi ziwanê dewa xo ra hes keno. Yanî çîyê winasî estê helbet.

Tecrubeyê mi no xusus de no yo. Ti zanenî, ez televîzyon de program virazena. Televîzyon karê mi nîyo. Baş o, ez kirmanckî zafînan ra hol zanena labelê tecrubeyê min ê televîzyonî çin o. Mi cuyê xo de rey-di rey vera kamera qisey kerdo yan ney. Ez kamera ra tersena, kamera ewnêna mi ra, ez ewnêna kamera ra. Seba ke kadro çin bî, ez mecbur menda ke nê karî bikî. Karê dublajî kî wina bî. Keso ke hem karî hem kî kirmanckî hol bizano çin o. Ez vana ganî kirmancî verê cû biewnerê halê xo, peyê cû şarî ra lome bikerê. Nika ke yew televîzyon bi kirmanckî bêro ronayene seba ke zaf kadro çin o, ez bawer nêkena ke bişîyo vîst û çar saetan weşane bikero.

Roşan Lezgîn: Seke vanê, biewnî xo çeng hema şarî ra biçîne neng! Ti rast vanî. Gelo şima dublajê fîlman dom kenê?

Deniz Gunduz: Belê ma dewam kenê. Nika ma dest bi qismê diyîn yê “Homayan Aqil Pernayo” kerdo û ma do nê karî hîna bi serûber dewam bikerê.

Roşan Lezgîn: Ti KURD1 de programê Xoşebere zî virazenî. To rê zehmet nêbo, keremê xo ra bineyke behsê nê programî bike. Hetanî ewro bîy çend programî? To kam kerdo mêman?

Deniz Gunduz: Mi no hamnan dest bi Xoşebere kerd û heta nika ma vîst û panc programî viraştîy. Verî mi kesê ke bi kirmanckî eleqedar benê sey Malmîsanij, Îhsan Espar, Munzur Çem, Mehmed Uzun, Seyîdxan Kurij, Ehmedê Dirihî, Nusret Aydin kerdî mêman. Peyê cû kî çi muzîsyen çi kaykerdoxê tîyatroyî hunermendê sey Tekîn Axacik, Zelal Gunduz, Mehmet Akbaş, Hasan Saxlam, Cemal Sari, Soner Soyer û Mehmud Celayîr kerdî mêman.

Roşan Lezgîn: Xoşebere dom kena?

Deniz Gunduz: Belê, Xoşebere dewam kena.

Roşan Lezgîn: Ti peydakerdişê mêmanan de zehmet nêvînenî?

Deniz Gunduz: Ez zehmet vînena. Çimke kesê ke hunermendê baş ê, zafî nêşînê (bese nêkenê) ke bi kirmanckî baş xo îfade bikerê. Program kî tena bi nuştoxan nêvirazîyeno. Ez wazena ke program rengîn bo, mesleganê cîya-cîyayan ra merdimî mêman bê. Labelê reyna kî baş o, mi hetanî ewro zaf mêmanî peyda kerdî û hîna kî peyda kena. Tena peydakerdişê mêmananê cinîyan zaf zamet o. Heta ewro tena di cinî bîy mêmanê mi. Cinîyê ke hem hunermend ê hem kirmanckî zanenê zaf tay ê. Seba ke ez wazena kalîteya programî baş bo, kesê ke baş kirmanckî nêzanenê ez înan dawet nêkena. Ê ma, sey komel (cemat), problemê ma yo tewr pîl ziwan o.

Roşan Lezgîn: Sewbîna çi xebatê to estê?

Deniz Gunduz: Ez karê weşanxaneyî kena, yanî weşanger a. Esas karê mi no yo. Ez wayîrê Weşanxaneyê Vateyî ya. Heto bîn ra televîzyonê KURD1 de gurîyena û hefte de reyê yew programê radyoyî kî virazena. Ez heftê de reyêk Radyoya Vengê Rusya de xeberanê kirmanckî zî wanena. Yew het ra kî bi edebîyatê kirmanckî eleqedar bena. Senî ke mi vat, seba ke no ware de keso ke bişîyo bi kirmanckî binuso û biwano zaf tay o, her kar merdimanê sey min û to ser o maneno.

Roşan Lezgîn: Keyeyê to awan bo. Seba ke to zehmet kerd, wextê xo ma rê abirna, berxudar be.

Deniz Gunduz: Ez kî zaf sipas kena, keyeyê to kî awan bo.

04.12.2009

NOT: No roportaj bi sernameyê "Êdî Ma Bi Kirmanckî (Zazakî) Fîlman Temaşe Kenê" rojnameyê Rûdawî, çapa Ewropa, hûmara 23., 08 kanûne 2009, rîpel 14 de weşanîyayo.