Mi yew geyrayoxî dir suhbet kerd

Rewna ra hem miyanê şarî de hem mekteban de sey minazereyî yew minaqeşe esto, vanê “Geyrayox zaf zanaye yo, yan wendox?” Enê minaqeşeyî de bingeyê fikrê înanê ke vanê “wendox zanaye yo” eno yo: “Eke merdim nêwano, nêbo wayirê mehlûmatî, senî beno zanayox?” Êyê ke vanê “Merdimo gerayox zanaye yo” zî, vanê “Eke merdim nêgeyro û bi çimanê xwu nêvîno senî beno zanayox?” Enê ser o, ma yew merdimê geyrayoxî dir yew roportaj kerd. Helbet amancê ma o nîyo ke ma enê minaqeşeyî biresnê yew netîce. Çimkî her di fikrî zî xwu gore heqdar ê. La ma waşt hem yew geyrayoxî bi ziwanê xwu bidê şinasnayiş hem zî ma zanayiş û tecrubeyê ci ra îstîfade bikerê.

Mi waşt ez yew merdimê geyrayoxî bidî şinasnayiş. Ez vana geyrayox, çimkî kek Helîm herçiqas semedê karê xwu zaf dewletan ra geyrayo zî, ey bala xwu baş daya kultur û şeklê cûyayişê miletan ser zî. Bitaybetî miletê ke rewşa înan sey şarê ma kurdî ya, înan ser o zî analizê eyê zaf başî estê. Mesela, o bi xwu vano “Heta ke ez nêşiya teber û raştê sewbîna miletan nêameya, ez hayedarê miletê xwu nêbiya.” Xwura wexto ke şima enê roportajî biwanê, şima do derheqê sewbîna miletan de mehlûmatanê balkêşan bivînê. Seba ke kek Helîm dayzayê min o, ez nêvana, heqîqeten zî sey nameyê xwu, fitretê xwu ra zaf helîm o. Ez ey ra zaf çî bander biya. Nînan ra yew zî asnawberî ya.

Mehmet Şah Aslan

Yew roja hamnanî ma çend dayzayê yewbînî yaban de ameyî pêser ke dekewê gole. Heta a roje ez çi rey nêkewtbiya gole. Seba ke germê hamnanî ra bifeletî, a game zerrîya mi mi wena, ez wazena dekewî awe û honik bibî. La çi heyf ke ez asnawberî nêzana. Heme dayzayanê mi xwu eşto gole, hê asnawberî kenê. Wexto ke asnawberî kenê, xwu miyan de yarî kenê, huyenê. Tewir bi tewir xwu erzenê awe û vanê ‘Ena asnawberîya hawrêşî ya. Ena zî yê kesa ya. Ena zî yê marmaseyî ya…’ Mi zî cilê xwu xwu ra vetê, ez tenya bi qolekan a, înan temaşe kena. Miyan ra veng danê mi, vanê ‘Mehmeşa, haydê ti zî bê!’ La Mehmeşayo reben tenya leweyê gole de vinderto, serê linga xwu dekeno awe. Senî ke serdinîya awe hîs keno, hema ca de linga xwu tepîya anceno. O mabeyn de, mi dî kek Helîm awe ra vecîya. Ez hema zî ha înan temaşe kena. Kek Helîm seba ke yew merdimo zaf helîm o, ez bin ra ey ra guman nêkena ke mi bierzo gole. La ez eşta. Tewr vernî de mi dî ke tayê rengî verê çimanê mi ra vîyertî. Dima awe dekewte pirnika mi. Dima zî qirrika mi ro şî war. O mabeyn de, ez hem destanê xwu têşanena hem zî kelîmeyê şehadetî wanena. Wexto ke mi destê xwu eştêne, mi ferq kerd ke ez vera-vera aver şina. Mi dî ke di tenan kiftanê mi ra ez tepîşta û girewta gole ra veta. Dima seba ke tersê mi şikîya edî ez bi xwu dekewta awe. A roje ra nat, eke sey profesyonelan nêbo zî, ez zana asnawberî bikerî. Nika ez wazena dest bi roportajî bikerî.

* * *

Keko, ti eşkenê xwu bidê şinasnayiş?

Ez Cewze ra, Keyê Hecî Harûnî ra lacê Sebrîyê Huseynê Hecî Harûnî yo. Ti zî zanê, Cewze Hêneyî ser o ya. Hêne zî yew qezaya Diyerbekirî ya. Nifûsê dewlete gore ez 06.07.1987 de omeyo dinya û nameyê mi Halim Aslan o. Mi mektebo verîn îta, dewe de wend. Mektebo miyanîn Diyarbekir de wend. Lîse zî mi Elezîz, Axin de wende. Xwura to zî weyra di serrî wendo. Unîversîte zî mi Bîlecîk de, beşê Mihendîsîya Kompîturî wend.

Halim Aslan

Tira pey ez omeyo Diyarbekir. Nizdîyê di serrî ez binawanîya Turkcellî de xebetîyayo. Tira pey mi o kar caverda. Ez yew serri nêxebetîyayo. Bi raştî ez nêşinayne yew gurreyo baş biveyno. Ez Îstanbul de çeher serrî Türk Telekom Software Alman de xebetîyayo. Mi weyra yew tecrube girewt. Rojêk ez û yew hevalê xwu taştareyêk ma şiyî ke werd biwerê. Weyra ez ê hevalî dir eleqedar biyo. Yew samîmîyetê ma virazîya. Bi şon, ma cayê karî ra vecîyayî. Ez erebeyê ey de biyo. Mi ra va “Helîm, Mynmar de yew kar esto. Ti şonê weyra xebetîyenê?” Mi va “Ez bifikirîyo.” Behdo, mi da têver. Mi va “Beno. Qey nêbo?” Çi semed ra mi va beno? Çimkî, ez Îstanbul de çeher-panc serrî xebetîyayo, wexto ke ez şiyo Mynmar, ez ewnîyayo ke teyna 300 dolarî pereyê mi estê. Mi xwu rê va “Ez çinayî rê xebetîyeno?” Ez hende xebetîyeno, heqê werdî, heqê cilan, heqê kîra, heqê rayirî dono… Ez ewnîyeno ke mi rê çiyêk nêmoneno. Mi va ez heta hende rezîltî onceno, îmkanê Mynmarî rind ê. Ez şî Mynmar de yew-di serrî zehmetî bianco, barî wa mi dima yew kar bimono.

Maceraya to û welatanê teberî inawa dest pê kerd?

Belê, maceraya min û welatanê teberî inawa dest pê kerd. Mi da piro ez şiyo Mynmar. Ina dorime, mi Mynmar xeberon de, cayon de tim bi qewxe û şer şinasnayne. Mi xeberon de dîyêne ke tim bûdîstî weyra însonon kişenê, weyra sikûm qetil û qotil esto. Weyra yew hevalê mi estbi. Mi ey rê telefon kerd, mi va “Weyra dirûm senîn o?” Hevalê mi va “Zaf rind o. Hawayo ke xeberon de vacîyeno, o hawa çî çinê yo.” Hetta, dewam kerd va “To dî, ti zî rojhelatê Tirkîye ra yê. Ma televîzyon de veynenê, ma vonê qey weyra her roje pêrodayiş esto. Halbikî ma yenê vînenê ke çiyêko inasarên çinê yo. Îta zî inawa yo. Tenya yew mintîqe de, yew cayo teng de pêrodayiş filan esto. La ekserîyetê îtayî de silometî esta.” Û mi zî da piro ez şiyo. Ez şiyo weyra, serrêk yin rê xebetîyayo. Dima weyra projeyê ma filan qedîya, ez ageyrayo omeyo Tirkîye. Beno çeher serrî ke ez hema zî dûrî ra yin dir xebetîyeno.

Ti çend dewleton ra geyrayê?

Bawer bike ez gereka bihûmaro. Ez vono qey, ez dormareyê vîst û ponc- hîris dewleton ra geyrayo.

Ti eşkenê enê dewletan ra înanê pîlan bihûmarê?

Dewletonê pîlon ra zêde, ez şîno to rê inawa vaco. Ez tewr vernî şiyo Amerîka û omeyo. Tira pey ez şiyo qitaya Asya. To dî tira vonê “Asyaya Başûrê Rojheletî.” Ez weyra ra geyrayo.

Mesela, ti şiyî kamcîn dewletan?

Ez şiyo Çîn. Ez şiyo Tayland. Ez şiyo Mynmar. Ez şiyo Sîngapur, Endonezya, Malezya, Kamboçya… Eno hîrê serrî û nîm esto ke ez ha Ewropa de, Bulgarîstan de cûyeno. Ez ge-ge şono dewletonê Ewropa zî. Mesela, dewletê ke hê dorûverê Ewropa de, ez hema-hema pêrune ra geyrayo. Ez pêro dewletonê Slavîkan û Balkanan ra geyrayo. To dî Ewropa hîrê qismî ya: Ewropaya rojhelatî, Ewropaya miyanîne û Ewropaya rojawonî. Ewropayan miyanîn ra ez şiya Macarîstan, Polonya, Sirbîstan û dewletono bînon. Tira pey, Ewropaya rojawonî ra, ez şiyo Almanya, ez şiyo Awusturya, ez şiyo Îtalya, ez şiyo Îspanya.

Ez wazeno to ra enê bipersî. Karê to tam çi yo? Yanî ti çi kar kenê?

Karê mi, yew software yê almanan o. Bi Tirkî tira vonê “Alman Yazılımı.” Çawa ma behsê erebeyanê almanan kenê, vonê “BMW, AUDI.” Bi eno şekil, yew software almanon esto, ekserîyetê dinya de zaf meşhûr o. Pira vonê “SAP Software.” Ez enê softwareyî ser o xebetîyeno. Dinya de fîrmayê pîlî hema-hema pêro enê softwareyî şixulnenê. Ez ê fîrmayon de xebetîyeno, destek dono bide. Halê hazir ez hîrê fîrmayon de xebetîyeno. Yew fîrmayê almanon a. Yew fîrmayê japonon a. Yew zî, ez Mynmar de Telekomî rê xebetîyeno.

Kek Helîm, ti zaf dewletan ra geyrayê, hawayo ke ti vanê to vîst û panc-hîris dewletî dîyê. Ma vacê wexto ke ti enê dewlatan û miletan miqayese bikerê, beyntarê şarê ma û enê miletan de çi ferqî estê? Ti eşkenê ma rê çi vacê?

Ez wazeno ena babete bineyke ako. Qaso ke mi dinya ra fehm kerdo, dinya eslê xwu de di qismî ya: Rojawon û Rojhelat. Dinya tam boxazê Îstanbulî de aqitîyena. To dî ge-ge inawa vonê, la raşt a. Mi bi xwu bi çimonê xwu dîyo û ez inawa hîs zî keno. Çimkî ti senî boxazê Îstanbulî ra vîyarenê qeraxê Ewropa û ver bi Trakya û Balkanon şonê, ti ewnîyenê ke kultur zaf nêbedelîyeno, heta zaf moneno yewbînon. Yanî kulturê mintiqeyê a kişta qeraxê Îstanbulî, yanî qeraxê Ewropa û kulturê ena kişte, yanî qeraxê Anadolî, eynî nîyo. Kulturê qeraxê Ewropa yê Îstanbulî û Yûnanîstan û Bulgarîstanî yewbînon ra hîna nizdî yo. Ez to rê sewbîna yew çiyo balkêş vaco. Eke yew merdim, qeraxê Anadolî yê Îstanbulî ra bo û şo Kamboçya ra yew cînî dir bizewecîyo, beno ke eno merdim se ra heştay bieşko ena cînî dir pê biko. Eynî merdim, bêro qeraxê Ewropa yê Îstanbulî ra yew cînî dir bizewecîyo, beno ke se ra des bieşko aye dir pê biko. Êdî ti fehm bikere ke mabeynê yin de çende ciyayî esta.

Hela hela!

Yanî îta ra zî fehm beno ke kulturê rojhelatê dinya û kulturê rojawonê dinya eynî nîyo. Rojhelat û rojawonê qeraxê Îstanbulî bi yew hawayo tûj yewbînon ra cêrabenê. Ena dorime, ma kurdî şarê rojhelatî yê. Ma hetê kulturî ra, hetê fikiriyayişî ra, hetê şeklê cûyayişî ra, hetê hîson ra bewlî yo ke ma rojhelat ra yê. Ma yew mileto dramatîk ê. Ma berme ra hes kenê. Şarê rojawonî inawa nîyo. Ê derd û dramatîze ra hes nêkenê. Ma hîna zaf farison ra, erebon ra û hîndîyon ra, ma şaranê Asya ra nizdî yê. Ma Ewropijan ra nizdî nîyê. Tirkê rojawonî bi xwu ma ra dûrî yê. Kulturê ma, şîn û şayîyê ma, şeklê cûyayişê ma û yê tirkon yewbînon ra dûrî yo. Wexto ke ez dewletonê rojhelatî ra geyrayo, mi dî ke zaf çiyê ma pêmonenê. Ena dorime, ez wazeno şarê ma kurdî û şarê ke sey ma eqalîyet ê, miqayese biko. Dirûmê ma zaf rind nîyo. Ti vacê çi semed ra? Çimê ma de Mynmar zaf over nêşiyo. Yanî tepîya mendo, ne? Mesela, Mynmar de zaf miletê eqalîyetî estê. Mesela, Bangladeşî estê, Hîndî estê, Çînî estê, Kamboçyayî ke tira vonê “Qimerî” estê. Enê miletî pêro eqalîyet ê. Tabî, zafê yin Bûdîst ê. Yanî eslê xwu Mynmar destê Bûdîston de yo. Enê şarê eqalîyetî, dînê yin û zonê yin bedelîyeno. Qismêk xirîstîyan, qismêk misliman ê. Êyê ke Konfuçîzm û sewbîna dînon ra bawer kenê zî estê. La yew çî esto, ê hawayo ke xeberon de ma ra aseno mislimonon qetil nêkenê. Eskerîyetê ke Bengladeş ra omeyê û misliman ê, yin dir şer kenê. Mynmarî şarê Bengladeşî ra vonê “Îta dewleta şima nîya, şêrê dewleta xwu.” Hawayê Sûrîyeyijon û şarê Tirkîye. Ê zî seba ke nêşonê, ê û eskerî donê pêro. Yanî mesela dîn nîyo, siyasî ya.

Yanî hawayo ke ma televîzyon de, xeberanê derheqê Mynmarî goşdarenê, eslê xwu de yew çiyo inawa çinê yo?

Eynen. Çinê yo. Problemê yin dînî nîyo. Heta Bûdîstê ke hê Mynmar de, tepkî nawenê dewleta xwu. Vonê “Şima qey zilim bi enê însonon kenê? Şima qey yin kişenê?” Ina dorime weyra vîst û di hebî zonê yin estê. Zonê yin zî serbest ê. Pêro zonon de nêşînê perwerde biveynê la ma vacê dewleta Mynmarî alfabeya Asya şixulnena. To dî Çîn, Japonya alfabeyê yin hawayna ya. Zonê dewlete de, eslê xwu de alfabeya yin şixulnenê. La eynî Mynmar de şarê Kaçînî alfabeya Latînî şixulnenê. Weyra şarê Kaçînî bi alfabeya Latînî perwerde zî veynenê. Hetta, zafê yin Burmecî, yanî zonê Mynmarî nêzonê. Yanî eynî welat de yê, la zonê resmî yê Mynmarî yanî Burmecî nêzonê. Belê, Kaçîn û Qimerî weyra zonê yin ciya yo. Beyntarê xwu de zonê xwu xeberî donê. Hetta, zafê yin, mesela, yew hevalê mi bi xwu weyra ra yo, la nîşno zonê dewleta Mynmarî yanî Burmecî xeberî bido. Xwura eno hawa yew îhtîyacê yin zî çinê yo. Çimkî vonê xwura ma zonê xwu de şînê heme karanê xwu hal bikerê. Vonê çimkî, ma îbadetonê xwu, nuştişê xwu, ticaretê xwu bi zonê xwu kenê.

O wext ma vacê têkîlîya înan û dewlete senî bena?

Zonê yin, Mynmar de, zono resmî yo diyin o. Zafê dewleton de, wexto ke nifûsê yin zêdîya, bi qelebalix, zonê resmî yo diyin ronanê. Mesela, Amerîka de ma vonê qey teyna Înglîzî yena xeberdayiş. La eslê xwu de weyra zaf însonî estê ke Îspanyolî xeberî donê. Mesela, Amerîka de zaf cayon de zonê resmî yo yewin Îspanyolî yo, zonê resmî yo diyin Înglîzî yo. Mesela, wexto ke ti xizmetkarê mişterîyon rê telefon kenê, vonê “Ti wazenê bi komcîn zonî xizmet biveynê?” Almanya de zî ti wexto ke xizmetkarê mişterîyon rê telefon kenê, ti şînê Tirkî tercîh bikerê û derdê xwu vacê. Dewleta almanon tirkon rê hetê zonî ra zaf ardim kena. La Tirkîye de hende kurdî estê, dirûm awayna yo! Yanî, tirkê ke hê Almanya de cûyenê, ke nifûsê yin û kurdonê ma yê îtayî bi xwu qiyas nêbeno. La ê weyra wahirê zaf heqon ê.

Yanî hawayo ke ti vanê, eqalîyetê (azınlıklar) ê cayan eşkenê mîlîyetê xwu mihefeza bikerê? Sey ma asîmîle nêbenê…

Eke ti biwazî yew şarî formê ci ra biqerefnê, gereka ti vîyarteyê ey ponk bikerê. Êyê ma zî, girewto vîyarteyê ma ponk kerdo. Bi zonê ma kitabî çinê yê. Ma konca ra yenê, ma nêzonê. Ma hema warê xwu nêzonê. Mesela, tornê maya mi Îstanbul ra yena keyeyê ma. Ya û maya mi nîşnê yewbînon fehm bikê. Gereka ma yin rê tercumanî bikê. Sankî Çîn ra yew merdim omeyo Amerîka, ti gereka yin rê tercumanî bikê. Ma eno hal de yê.

Halim Aslan

Ma babete bineyke vila kerde. Ez wazeno enê zî vaco. Şarê rojhelatî bi raştî yewbînon rê zaf bihurmet ê. Wexto ke ez şono Asyaya Başûrê Rojhelatî ez derdê xwu kena xwu vîrî ra. Ez bi hizûr o. Ez bin ra nêzono ke derd çi yo. Çinayî ra? Çimkî hawa, karakterê însonî ser o zaf tesîr keno. Weyra germ o. Serri diyes aşmî weyra germ o. Ti şînê weyra tim dekewê awe. Însonê yin zî eynî hawa germin ê. Her tim rîyê yin huyeno. Xeberdayişê yin weş o. Û zaf zî hurmetkar ê. Wexto ke ti dekewenê miyonê enê hawa yew atmosferî, ti zî bedelîyenê. Ti zî hînî pozîtîf ewnîyenê her çî ra. Dînê yin bi xwu eno hawa yew pozîtîfî tewsîye keno. Mesela, dînê Bûda de biyayişê rindî û pozîtîfî esto. Extîyaran rê hurmet, keyeyî rê hurmet, dorûverî rê hurmet… Bi eno qeyde, enê çiyî şarê yin ser o tesîr kerdo. Hetta, enê merdimî hewte de çend rojî şonê medîtasyon kenê. Şonê enerjîyo negatîf erzenê, enerjîyo pozîtîf gênê.

To zî meditasyon kerd?

Ez şiyo. Çawa ke semedê arisîyayişî, îhtîyacê wicûdî bi hewnî esto, ê vonê, gereka rih zî bi medîtasyon biarasîyo. Ez heq dono yin. Ez ewnîyeno ke ma zî eslê xwu de, ma hetê bedenî ra nê, ma hetê rihî ra betelîyaye yê. Ê zî ge-ge şonê bi medîtasyon rihê xwu çiyonê pîson ra ponk kenê. Yin de roce zî esto.

Roceyê înan senîn o?

Ê zî vonê merdim wexto ke roce gêno, şikir keno, yew enerjîyo pozîtîf diyeno bedenî. Hem beden hem zî rih bi roce rehet beno. Yanî, ez vono eslê xwu de mislamanî de zî roce inawa yo.

Ena dewleta ke ti vanê zaf pozîtîf a, kamcîn dewlet a?

Ekserîyetê qitaya Asya inawa yê. La bitaybetî Asyaya Başûrê Rojhelatî de ti hîna zaf inê atmosferî veynenê. Mesela Mynmar, Tayland, Kamboçya, Vîetnam… ino mintîqe pêro inawa yo.

Kek Helîm, xwura hawayo ke ma ra aseno, ma kurdî zaf çiyan ra apey mendê. To gore, ma eşkenê çawa aver şêrê?

Eno persê to mi rê zaf erjaye yo. Merdim tewr vernî de gereka zereyê keyeyê xwu ra bigêro, her heton ra fikrê menfîetê şarê xwu bikero merkez. Gereka bixebetîyo. Ez ge-ge veyneno, wexto ke yew siyastkar yeno dewa ma, dewijê ma şonê dorûverê ey sisyasetkarî gênê, ci ra vonê “Gedeyê ma bigêre kar, yan zî keyeyê mi rê inawa bike.” Yanî, ti ewnîyenê ke her kes menfîetê xwu yê şexsî dima yo. Ino zaf xelet o. Ez şiyo paytextê Bangladeşî Deqa, yew bajaro zaf qelebalix o. Dûrê şarê ma, ez ewnîyayo ke kanalîzasyonê yin akerde yê, gîyê miletî miyonê cadeyî de şono. Aqilê mi vindert. Mi va, yaw çi ra inawa yew çî beno? Mi va, yaw inê kom dewr de cûyenê, dinya da inawa yew çî mendo? Mi va, ina boye û gemar de ko înson nêweş bikewo. Behdo Swîs ra yew hevala mi omeye a dewe, ya zî eynî kelîmeyî mi ra vatî. Hevala mi va “Enê însonî çawa miyonê ena rêxa dawarî de, miyonê enê mêson de, miyonê enê bakterîyon de cûyenê?” Mi eşt têver, mi xwu rê va “To ra aseno, zehîr ho verê keyeyê mi de yo, ez ci ra hayedar nîyo. Ez şono vono ‘Bengladeş de inawa yew problem esto.’”

O diyin, dîno ke ma bander kerdê, zaf seqet o. Yew dîn de zî Homa, sey dînê komelê ma, înson denêkerdo miyonê yew heyatê sînorkerdeyî. Ez vono qey eslê xwu de dînê Îslomî inawa nîyo. Mesela, miyonê komelê ma de se ra poncas cînî yê. La miyonê şarê ma de seba ke cînî nêşixulîyenê, se ra poncas yew nifûso pasîf yeno meydon. Miyonê enê se ra poncasê bînî ra zî hema-hema se ra hîris gedeyî û extîyar ê. Weyra se ra vîst yew nifûso aktîf moneno. Heme barê şarê ma, serê kiftonê enê nifûsî de yo. Eno semed ra sewîyeyê refahê ma apey mendo.

Yewna çî, ma bêkultur, bêplan gedon anê dinya. Eno zî zaf muhîm o. Ti ewnîyenê, yew karê mêrikî çinê yo. Erazî zî sey verî zaf nîyo. La ti ewnîyenê ke des hebî gedon ano dinya. Dima zî nîşno semedê îstîqbalê yin çiyêk biko. Tewsîyeyê mi eno yo, wa şarê ma, qewetê xwu gore nifûsê xwu bizêdno. Ez wazeno enê zî îlawe biko. Ez şiyo Endonezya, paytextê yin Cakarta ya. Yew bajaro zaf xişn o. Sey Îstanbulî yo. Weyra, ez ewnîyayo cînîyê yin emrê xwu yê poncas serreyî de hê erebon romenê. Keynayê yin pêro girewte yê; nimacê xwu kenê, îbadetê xwu kenê. La eynî şekil de pêro, hê baron de, marketon de, lokantayon de, her ca de xebetîyenê. Eno semed ra, gereka cînîyê ma zî bixebetîyê. Gereka sehayê karî de bê.

Wexto ke ma ewnîyenê, şarê ma kurdan ra, eke bineyke bibê zengîn, fek ziwanê xwu ra, fek şarê xwu ra veradanê. To gore, ma eno dirûm de eşkenê se bikerê?

Perwerde zaf muhîm o. Yew şar bi hayedarî wardeno pay, berz beno. Wa şarê ma hayedar bo, wa qet wahirê yew meslekî nêbo la çende perwerdeyî ser o bişixulîyo, hende hayedar beno. La wexto ke hayedar beno, wa kulturê xwu nêkero xwu vîrî ra. Wa zonê xwu nêkero xwu vîrî ra. Yaw eyro eke ti Tirkîye ra vecîyayî, tu qîmetê Tirkî çinê yo. Ez Tirkîye ra vecîyeno, Tirkîya mi qedîyena. Ez gereka Înglîzî xeberî bido. Gereka ti sewbîna zonon xeberî bidê. Eno semed ra Tirkî, seba ke ma rê kerda mecbûrî, yew qîmetê aye esto. Eslê xwu de zonê to zî hendayê Tirkî biqîmet o. Çimkî şima senî Tirkîye ra vecîyayî, şima benê sey pê. Eno semed ra Zazakî bena Kurmancî bena, yew merdim qethîyen gereka tewr vernî de zonê xwu bizano, bimûso. Yew merdim eke zonê xwu nêzono, çiyêk nêzono. Ti gereka raya vernîyê xwu de bizonê. Tira pey merdim gereka enerjîyê xwu bido zonê Înglîzî. Gereka Îngîlîzî zî bizono. Yew merdim wexto ke zonê Înglîzî bonder bibo, beno merdimo miyannetewî. Çimkî eke yew merdim bonderê Înglîzî bibo, êdî neke tenya yew dewlete, her dewlete yê ey a. O merdim şîno her dewlete ra îmkanon deko destê xwu. Ewro eke ciwanonê ma zonê Înglîzî bizonayne, ez bi xwu şînayne yin Ewropa de dekerî yew karî ver. Eke zon çinê bi, cesaretê to zî çinê yo.

Kek Helîm, çi semed ra sosyo-ekonomî hende muhîm o?

Ez şiyo Dubaî, Kuweyt, Erebîstanê Siûdî… Yanî mintîqeyê enê welaton. Ewropa û Amerîka de zî bi xwu toyn karî estê ke ci ra vonê “Karê partîya hîrêyin.” Yanî ê karê ke yewmîyeyê yin toyn o, ê karon ra inawa vonê. Sey garsonî, înşaat, emeletî ûsn. Mi bala xwu da ser, teber de, Amerîka û Ewropa de ekserîyet şarê Çînî, Hîndî, Fîlîpînî, Taylandî enê karan kenê. Mi lehnet bide ard. Mi va to ra aseno, enê dewletî, seba ke dewletê enê merdimon over nêşiyê, yin gênê enê karon de sey koleyon xebetnenê. Eno hamnono ke şi, ez hetê mintîqeyê Ege û Aqdenîzî ra şiyo. Mi bala xwu da ser, Tirkîye de enê karon pêro kurdê ma kenê. Otelon de, înşaaton de pêro kurd ê. Mi va, o wext ma zî ena dewlete de hemwelatîyê sinifê hîrêyin ê. Yan zî yew tehbîr esto vonê “Însonê şenikî yê welatê pîlî.” Ez wazeno mehnaya enê vateyî hetê sosyo-ekonomîkî ra inawa zelal biko: Oyo yewin; ti sey hemwelatîyê sinifê yewinî qethîyen dezgeyonê muhîmon rê nêbenê! Oyo diyin; hetê fîzîkî ra tesîrê enê to ser o beno. Eno şekil de, eynî derya de, ci ra vonê Deryayê Andamanî, Taywan û Filîpîn de yo. Ez şiyo Taywan. Însonê Taywanî hetê fîzîkî ra qoma yin derg a, bineyna xurt ê. Yanî hetê fîzîkî ra hal û wextê yin ca de yo. Ez şiyo Filîpîn, însonê yin şenik ê, zeîf ê. Bewlî yo ke yew şaro piloznîyaye yo. Sey dewletonê Filîpîn û Endonezya ra vonê “Însonê şenikî yê welatê pîlî”. Yanî dewleta yin xişn a, însonê yin şenik ê. Tirkîye de zî dewlete xişn a, la şaro kurd şenik o. Ez Bulgarîstan ra ver bi Diyarbekir omeyne. Ez çende ver bi hetê mintîqeyê ma kurdon omeya, ez ewnîyayo ke vera şono, raştê însonono qomkirron, însonono zeîfon yeno. Hem fîzîkî, hem hetê perwerdeyî, hem zî hetê ekonomî ra zeîf mendê.

Kek Helîm, ez semedê enê suhbetî to rê zaf sipas kena.

Ez zî zaf sipas keno. Înşelah yew feydeyê vateyê ma şarê ma rê bibo.