zazaki.net
07 Teşrîne 2024 Panşeme
Girdîya Karakteran : 12 Punto 14 Punto 16 Punto 18 Punto
22 Hezîrane 2011 Çarşeme 11:11

Etîmolojîya Çekuya “Ewropa”

Murad Canşad

Etîmolojî îlmêk o. Mana û tarîxê çekuyan ser o vindeno. Ma bivajê, yew çekuye key û senî vejîyaya meydan, çime û manaya xo çi ya, çi merhaleyan ra vîyarta, şekl û manaya xo senî vurîyaya ûsn.

Ez wazena etîmolojîya yew çekuye ser o bivinda. Na çeku bi kirdaskî (kurmanckî) ya!

Wa hebêk havilê mi kirdaskî rê bibo! Ma a zî ziwanê ma nîyo? Kirdaskî de vanê “Ma em hevalê hev in!”

Şima zanê çekuya “kurd” ma hemîne rê sey şemsîya ya. Binê na şemsîye de kirmancî (zazayî) estê, kirdasî (kurmancî) estê, soran û goranî estê… Kesê ke “kurd” vanê û her çî kenê kirdas û kirdaskî, şima goş înan ra mekewê!

Ancî şima zanê, binê na şemsîya de her kes eynî nîyo. Ziwanê xo cîya yo, îtîqadê xo cîya yo, kulturê xo cîya yo…

Mîsalen, kulturê kirmancan kulturê dewan o, heyatê xo mîyanê dewe, gome û wareyî de vîyareno. Bax û bostan û hêga û xotara (*) xo ser o yo.

Kulturê kirdasan de cayê koçberîye û cayê mêşna muhîm o. Xeylê eşîrê kirdasan kewtê mêşnayanê xo dima, mabênê Gola Wanî û Gola Urmîye ra, xeylê cayan ro vila bîyê. Tirkmenîstan, Gurcîstan, Armenîstan, Anadolî… Giran-giran vila bîyê tabî. Xususîyetê mêşna ra yo! Bimbareke nêeşkena gamêk de koyan bierza xo ra pey! Çi rind ke giran-giran vila bîya. Tirkî espar bîyî, şopêk de xo resna bi berê Vîyana, se bî? Ancî peyser agêrayî ameyî!

Kirmancî qet vila nêbîyê qey? Ê zî vila bîyê. Hetê Sêwasî ser şîyê, hetê Qayserî, Aksaray, Gimgim û Qersî ser şîyê. La tim û tim çimê xo dewan de bîyo. Yan dewî erînayê/girewtê yan zî newe ra dewî awan kerdê, tede ca bîyê. Ucayan de zî mabênê dewe, gome û wareyî de şîyê ameyê. Armenî ke qir bîy, xeylê dewê armenîyan înan rê mendê. Dorûverê xo de wina bîyê wayîrê hêz û quwetî ke çimê dewlete înan ra tersayo; Qoçgirî, Dêrsim, Herbê Şêx Seîdî, Pêçar, Modan û Sason de gamêk rew ra sereyê înan pelixnayo.

Ez abigêrî etîmolojî û çekuya xo ser.

Kirdasanê ma ra eşîrêk koyanê Culemêrgî ra mêşnayî şanayê xo ver, ko bi ko gêrayê. Şîyê ha şîyê! Şîyê rastê welatêk ameyê.

Rastê welatêk ameyê la welat qet nêmendo welatê kurdan. Hewteyî vîyartê, mengî vîyartê; rojêk çimê xo ginayo bi rojî. Hewrî zeleqîyayê rîyê asmênî ra mendê! Guvv-guvva vayî qet kêmî nêbena. Hewr û va, hewr û va…

Kirdasê ma şaş bîyê mendê, vato “Errrik! Ev çi ye? Timûtim ewr û ba ye!”

Naye ser o, nameyê ê welatî bîyo “Ewrûba”, dima vurîyayo bîyo “Ewropa”.

Ya, çekuya “Ewropa” eslen kirdaskî ya!

Nameyê na qita kirdasan nayo pira!

_________

(*) Xotare (m): Dewanê kirmancan de erazîyê dormeyê dewe mîyanê dewijan de parekerde yo. Tapuyê xo çin o, ci rê “xotare” vanê. Her keye vaşê xotara xo çîneno, velg û kolîyanê ci birneno.      

Na xebere 3915 rey wanîyaya
ŞÎROVEYÎ
LAJEKO FEQİR
LAJEK FEQİR
ıno nuştı d dezayon ma kurmancon ri heqerat esto... la nuştox çiyêk kerdo xu vir. vonu qey hemı dezay ma ki kurmonc meşna we-keyni.... kurmancêko nışto astor "üsküdar" viyerto, nuştox hemo ho ça do! xax kenu...
28 Hezîrane 2011 Sêşeme 20:45
Bence siz ince eleştiriyi anlamadınız!
Kird
Üstad, her sözcüğün etimolojisini Kurmancca ile bağlantılandıran Kurmanc kardeşlerimizi inceden inceye eleştiriye hatta tiye almıştır.
Siz meseleyi tam anlamıdız!
24 Hezîrane 2011 Îne 11:22
acaba?
karslı
Fenike kralının kızının isminden geldiğini ve kral kızını sırtına alan,boğa kılığındaki zeus\'un kızı girit adasına getirdiği ve modern zaman da bile kıta sınırlarının burada bittiği bilinir.Üstadımızın kırdaski belirlemesi zoraki gibi
23 Hezîrane 2011 Panşeme 20:36