Ziwan - Medenîyet - Zêhnîyet

Ziwan - Medenîyet - Zêhnîyet
Roşan Lezgîn

Yeno mi vîr, zemanêk eke çimê kesêk de yew seqetî bibiyêne, vatêne “kor”. Semedê merdimê ke linga ci de nuqsanîyêk bibiyêne zî vatêne “qop” yan vatêne “topal”, vatêne “leng”. Eke dest ra nuqsan biyêne vatêne “qot” yan zî “çolax”. Eke paştîya xwu ra seqet biyêne vatêne “paştkuz”, vatêne “qilûz”. Eke kesêk de hetê aqil û hişî ra kêmanîyêk bibiyêne vatêne “gêj”, vatêne “cinêr”, vatêne “xêvik”, vatêne “saxik”. Eke sewbîna yew ezayê bedenê ci de seqetîyêk bibiyêne vatêne “seqet”.

Helbet enê heme kelîmeyî semedê însanan giranî bî; xirûrê însanî şikitêne, şexsîyetê însanî rencîde kerdêne la seba ke medenîyetê ma hende aver nêşibi, bi hawayêko tebiî ma vatêne, ma bi rehetî bikar ardêne.

Eno termînolojî neke tenya miyanê ma kurdan de wina bi, tirkan de zî wina bi. Mesela, yeno mi vîr Diyarbekir de “Körler Derneği” estbî. Ancî “Sakatlar Derneği” estbî.

Labelê zeman çiqas vîyart û medenîyet aver şi, ziwan zî tedir vurîya bi nerm, bi kîbar û medenî. Mesela, Tirkî de herinda termanê sey “kor, qop, topal, leng, qot, çolax, kuz, qilûz, gêj, seqet” de kelîmeya “uzrin: özürlü” vejîya. Nameyê komeleyan zî tedir vurîyayî biyî “Özürlüler Derneği”.

Herçiqas kelîmeya “uzr”î kelîmeyanê sey “kor, qop, topal, leng, qot, çolax, kuz, qilûz, gêj, seqet” ra bineyna nerm û medenî bo zî, ancî weş nîya, çimkî sûcdarî ana vîrê merdimî. Ma vajê, merdimêk netîceyê yew qeza de yan biyayişê xwu ra nuqsanîyêk bedenê ci de bibo, bi termê “uzir: özür” îfadekerdiş de, seke sûc kerdo, o qeyde îmaj virazîyeno. Oxro ke tu sûcê ci çinê yo. Coka komelî ena kelîme ra zî lez fek verada, herinde de termê “astengdar: engelli” ard.

Nika semedê kesê ke hetê bedenê xwu yan zî hişê xwu ra yew kêmî bibo, înan ra vanê “astengdar.” Ena kelîme bineyna medenî ya, nerm a; merdim pê nêşikîyeno. Beno ke meşte-bîro ena kelîme zî hewanîyo û yewa hîna muhtebere ronîyo.

Hetê medenîyetî ra vurîyayişê ziwanî de eno tenya yew nimûne bi ke mi tiya behs kerd. Esasê xwu de zaf çiyanê bînan de zî medenîyetî xwu dir ziwan vurnayo. Labelê zêhnîyet sewbîna çi yo, her ke medenîyet aver şino û ziwan vurîyeno, zêhnîyetê zafê merdiman xerepîyeno! Oxro ke çiyo tewr muhîm vurîyayişê zêhnîyetî yo.

Bu haber toplam 3380 defa okunmuştur
HABERE YORUM KAT
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
1 Yorum