Lîderê Şaranê Rojhelatî û Lîderê Şaranê Rojawanî

Rêxistina HEMASî ke Xeza kontrol kerdêne, roja 07.10.2024 de, Îsraîl de êrîşê yew festîvalê muzîkî kerd, gelek kesê sivîlî kiştî, epey eskerê Îsraîlî zî êsîr girewtî. Bi eno qeyde yew sebebo heqîqî da destê Îsraîlî ke hem Xeza miyan ra wedaro hem zî êrîşê dişmenanê xwu yê bînan bikero.

Enê erdan de nika dişmeno sereke yê Îsraîlî dewleta Îranî ya. Stratejîya ke dewleta Îranî enê pancas serranê peyînan de tetbîq kerdêne ena bî ke derûdorê xwu yo nizdî de hêzanê xwu ra beste virazo û bi wasitaya enê hêzan Îsraîlî û dewletanê bînan meşxûl bikero. Hêzê wekîlî yê Îranî enê bî: Filîstîn de rêxistina HEMASî, Lubnan de rêxistina HÎZBULAHî, Yemen de rêxistina el-HUSÎYÛN. Dewleta Sûrîye sey yew eyaletê Îranî bî. Ancî Îraq de, rêxistinê erebanê Şiîyan nika zî binê tesîrê Îranî de yê.

Îsraîlî badê êrîşê HEMASî, zerfê heşt aşman de dişmenê xwu tarûmar kerdî: Xeza pa HEMASî qedêna. Lubnan de rêxistina HÎZBULAHî pelexna. Sûrîye bi temamî binê tesîrê Îranî ra vete. Û badê ke derûdor pak kerd, roja 13.06.2025 de da Îranî ro. Zerfê 12 rojan de Îran perîşan kerd, paştîya ci şikite. Mesela, tewr tay 30 qumandanê tewr pîlî, hende zî pisporê îlmê nukleerî kiştî. Îran tenya eşka fuzeyan bierzo. Îsraîlî %90 fuzeyê Îranî hewa ra îmha kerdî.

Îsraîlî waşt dewleta Îranî bi temamî miyan ra wedaro la Amerîka bi yew hawayo aktîf daxilê şerî biye û Îsraîl vindarna. Qenaetê mi eno yo ke Amerîka ewnîya, eke dewleta Îranî birijîyo, do yew kaoso kontrolkerdişê ci zehmet virazîyo, coka ena game dewleta Îranî nîmkişte verda.

Amerîka 1990 de Îraq de zî wina kerd. Ewilî da Îraqî ro, la seba ke o wext yew alternatîf çinê bi, dewlete destê Seddamî de verada. Labelê badê ke her çî eyar kerd, 2003 de da piro dewleta Îraqî rijna. Muhtemelen, derheqê Îranî de zî eynî proses do tetbîq bibo. Çimkî Îran bi eno halê xwu zî semedê Îsraîlî yew tehlîkeyo cidî yo. Û çiyo muhîm, erdê dewleta Îranî perçebiyayişî rê minasib o!

Ma sey însanê sadeyî eşkenê enê biyayişan ra xwu rê zaf çî bimûsê. Mesela, çiyê ke mi dîyî ra yew eno bi ke lîderê rojawanî bi yew hawayo rasyonel qisey kenê, zûrî nêkenê û şarê xwu nêxapênenê. Şarê înan zî bi zûran nîno xapênayiş. Dewletê rojawanî aqilane hereket kenê, rasyonel ê; her çî akerde bi hesab û kitab kenê, plan û projeyanê xwu bi zanayiş tetbîq kenê.

Lîderê şaranê Rojhelatê Miyanînî sey lîderanê şaranê Rojawanî nîyê. Mesela, sereko yewin yê Îranî Ayetulah Elî Xamineyî zerfê 12 rojanê herbî de xwu nimit, veng ci ra nêvejîya. La badê ke Îsraîlî bi zorê Amerîka herb vindarna, Elî Xamineyî vejîya meydan, va “Eno herb de Îran mizafer bi. Ma Îsraîl pelexna. Û ma yew sîlaya pête da binê goşê Amerîka ro…”

Serekê Amerîka Donald Trumpî bi îkrih cewab da Elî Xamineyî, va “Qaşo yew lîdero dîndar o! Senî hende akerde û ehmeqane zûran keno? Amerîka o yew mergo rezîl ra xelesna. Îsraîlî derba peyîne dayne dewleta ci ro, la ma deqaya peyîne de vindarna…”

Lîderê şaranê Rojhelatê Miyanînî, çi ra hende bi asanî qewlê Donald Trumpî ra akerde û ehmeqane zûrî kenê? Ez vana, şar zûran ra bawer keno coka ê zî hende asan zûrî kenê. Neke tenya lîderê siyasî yê pîlî zûrî kenê, lîderê qijekî zî bi zûran xwu rê yew îmaj danê viraştiş!...

Netîce, ma kurdî yew mileto bindest ê. Yew dewleta ma ya muqtedîre çinê ya ke heq û hiqûqê ma midafea bikero. Eke ma raşte vajê, Amerîka ra nêbiyêne ewro miyanê sînoranê dewleta Îraqî de kurdî bi temamî çinê bibî. Ancî eger Amerîka ra nêbiyêne Sûrîye de zî kurdî temamen qedêyaybî. Eno yew tesbîto verê çimî de yo, dinya de tekane dewleta ke feydeyê ci heqîqeten resayo kurdan Amerîka ya.

Eger ma bêrê Îsraîlî ser, herbo ke keno dîn ra eleqedar nîyo. Qewmê Îsraîlî tarîx ra nat tim endîşeyê heyat-mematî de biyo. Zaf belayê giranî ameyê înan ser de, coka trawmayê qewmê Îsraîlî zaf zêde yê. Labelê tarîx ra nat mabeynê qewmê Îsraîlî û kurdan de caran dişmentî nêbiya, nika zî tu dişmentî mabeynê ma de çinê ya.

Axirî, kam keno ferq nêkeno, ma zilim teswîb nêkenê. La gereka ma bizanê kam biyo sebebê ena qedera ma, kam dişmenê ma yo û kam dişmenê ma nîyo.