Nuşteyê Edîtorî yê Rojnameyê Newepelî-100

Ma resayî hûmara 100. ya Newepelî. Tam bî şeş serrî û çar aşmî ma bê mabeyn nê rojnameyî vejenê. Tarîxê ziwanê ma yê nuştekî de, mîyanê şarê ma de pêardişê kulturê wendiş û nuştişî de, perwerdekerdişê nuştoxan de, averberdişê edebîyatê ma de rolê Newepelî çi bi, tesîrê xwu senî bi, do îstîqbalê kirdkî ser o senî tesîr bikero… Ê ke biwazê, wa badê pey xwu rê ser o munaqeşe bikerê. La ez naye vajî, rojnameyêko sey Newepelî, beno ke seba sewbîna miletan şertanê normalan de xebatêka basîte bo, labelê seba ma kirdan, seba kirdkî xebatêka tarîxî bî. Gereka merdim şertanê wextî gore, rewşa kirdkî zî bigêro verê çimî hema bala xwu bido ser.

Heme detayê nê prosesî nika sey şerîdê fîlmî verê çimê mi ra vîyarenê. Wina aseno ke zaf çîyan mi de xorîn tesîr kerdo! Coka ez xwu wina hîs kena, seke nê se hûmaran dir mi zî se serrî emir kerdo. Prosesê Newepelî seba mi tecrubeyêko zaf giran bi…

Nê welatî de sey kurd ameyiş dinya, kurd biyayiş, xwura zehmet o. La esas, heyat de sey kurd ciwîyayiş, sey kurd mendiş, sey kurd fikirîyayiş, mucadeleyê kurdîtîye dayiş zehmetêr o. Çiyo hîna zehmet, mîyanê ma kurdan de aîdê hereketêk nêbîyayiş, boça kesî nêbiyayiş, tena sereyê xwu têwgêrayiş; hele mevajê ke fikrê xwu beyan kerdiş, muxalefet kerdiş; qisey kerdiş, nuştiş, verê çimî de biyayiş, tim eysayiş… hende zehmet o ke mumkin nîyo ez bieşkî îfade bikerî, ancax merdim biciwîyo.

Verî ke ma dest bi vetişê Newepelî bikin, mucadeleyê kurdîtîye de zaf rey keyeyê mi talan bi, ez îşkencexaneyan ra vîyarta; kiştiş ra, merg ra felitîyaya, mehkemayanê dewlete de mehkeme biya… La ez qasê se ra yewê prosesê vetişê Newepelî nêqefilîyaya. Çira? Çimkî muameleyê qismêk însananê ma zaf xirab o; merdim înan dir hende beno rincan ke hal ra keweno, merdimî de enerjî nêverdenê, merdim helak beno... Vera tehdaya dewlete de canê mi zaf dejabi la prosesê Newepelî de zerrîya mi xorînîye ra dejaye, ruhê mi de birînî abîyî, bawerîya mi derbê giranî girewtî…

Xirabîye tehl a; ez nêwazena zêde behsê xiraban û xirabîya înan bikerî. Ez nêzana sewbîna miletan de senîn ê, la hereketê ma yê sîyasî usûl ra teber ê; exlebê terefdaranê înan zî wuşk, teng û bêrehmê ê. Hereketê ma yê serdestî esla nêwazenê kontrolê înan ra teber yew dînamîk bibo, vanê gereka her çî binê hegemonyaya ma de bo. Heta ke ti nêbê tabiê înan, ti bîat nêkerê, ti îdeolojîya înan qebûl nêkerê û înan rê germpay nêkerê, esla heqê heyatî nêdanê to! Her tewir tehda û zulm kenê; înfaz kenê, lînç kenê, îzole kenê, bêrûmet kenê, pay geyrenê şeref û heysîyetê merdimî ser… Hem kenê hem nêverdenê kes dejê xwu îfade bikero vajo "ax" zî. Neke tena hereketê sîyasî, tayê merdimî zî estê, bitaybetî na xebata ziwanî de, nêwazenê înan ra teber behsê yewna kesî bibo, gereka her çî înan wa beste bo, eke nê, merdimî bi ganîtî belênenê!

Qismêk însanê ma estê, gama ke bi kirdkî çîyêk nusenê, seke tutî xwu rê banik virazê, seke xwu rê yarî bikerê, winî nusenê. Tabî ma zaf zêde musamehe nîşan danê, înan teşwîq kenê, ma heyran-qurban kenê. La ma se kenê bikin, cidîyetê mesela ra dûrî xwu kenê domanek. Qismêk estê, bi nuştişê çend nuşteyan seke şîyê peyê Koyê Qafî ra sereyê xozî ardo, gereka ma tim ezet û îkram de qusur nêkin. Qismêk zî derdê înan ziwan û mîlîyet nîyo, derdê înan ê bi xwu yê. Senî xwu sey nuştox vejê meydan, senî bibê namdar, senî nê karî ra îstîfade bikerê! Tewr zêde na kategorî hisîyatê ma suîstîmal kerd; bêhurmetî nê hawa merdiman ra ameye. Homa îsleh bikero…

Prosesê xebata Newepelî de ma zaf kurdê şithelalî, bieslî, durist û qedirşinasî zî dî. Ez nika wazena yew bi yew nameyê înan bi hurmet tîya zikr bikerî la ez tersena ke nameyê yew-di kesî xwu vîr ra bikerî, mehcûb bibî. Nê însanê ma yê ezîzî zereyê zerrîya mi de tim pîroz ê. Hezar bar şukir ke mîyanê miletê mi de merdimê winasî estê. Homa yewê înan bikero hezar. Eke înan ra nêbîyêne, mumkin nêbi ke derdê êyê bînan biameyne antiş.

Zaf çî benê vindî şinê, ma zî benê herre şinê. La ma dima eserê ma manenê. Mi fîhrîstê 100 hûmaranê Newepelî bi detay amade kerdo. Ez tayê îstatîstîkan tîya bidî. 100 hûmaranê Newepelî de 61 cinî, 300 camêrd, nuşteyê 361 kesan weşanîyayê. Nînan ra nuşteyê 44 kesan yan neqil bîyê yan zî tercume yê. Înanê bînan raşteraşt Newepelî rê nuşto. Nînan ra zî 250 ra vêşêr kesan reya verêne Newepel de dest bi nuştiş kerdo, bi seyan merdimî zî Newepelî dir musayî wendişê kirdkî. Înanê ke Newepel de dest bi nuştiş kerd ra davîst kesî, her yew kitabêk yan çend kitabê xwu weşanîyayê.

Aksaray ra bigîre heta bi Gimgim, Erzingan ra bigîre heta bi Motkan, Dêrike ra bigîre heta bi Alduş, her cayê ke tede kirdkî (kirmanckî, dimilkî, zazakî) qisey bena ra merdiman Newepel de nuşto. Nînan mîyan de kurmancî zî estê, weşana Zazakî.Net û Newepelî dir musayê kirdkî. Hepisxaneyan ra zî zaf nuştoxê ma estê. Tim meylê mi hepsîyanê ma ser o biyo, çi destê mi ra ameyo, mi înan rê texsîr nêkerdo.

100 hûmaranê Newepelî de 44 hîkayeyî, 341 şîîrî, 319 xeberî, 319 nuşteyê derheqê ziwanî de, 590 nuşteyê muxtelifî û meqaleyî, 81 sanikî, 137 meselayî, 67 roportajî, 32 kayê domanan, 49 fiqrayî, 53 deyîrî, 6 nuşteyê cigêrayişî, 34 mesajî, 42 tarîfê werdî û gelêk nuşteyê bînî yê sey mewlidî, efsaneyî, çibenokî, mamikî, lorîgî, îdyomî, vateyê verênan, miqlatikî, lezvateyî, karîkatur û fotografî weşanîyayê.

Seba kirdkî nê heme sey xezîna yê, eke arênêbiyêne û qeyd nêbiyêne, pêro biyêne vîndî şîyêne. Çi nuşteyî, xeberî û sewbîna çiyê ke Newepel de weşanîyayê, seba ke rîpelî bibê pir nîyê, muheqeq tede melumatê muhîmî ke xîtabê tarîxî kenê estê. Roja ke weşanîyayê zî ewro zî, se serrî badê pey zî bêrê wendiş ancî eynî qîymet de yê.

Welhasil tu serkewtiş bê bedel nêbeno. Coka çi beno wa bibo, destpêk ra hetanî peynî prosesê Newepelî tecrubeyêko muhteşem bi. Ma bi sidqo saf, bi zerrîya panke, bi hîsanê masuman, bi rîyêko sipî xwu rê ziwan û mîlîyetê xwu rê xizmet kerd. Wa keda ma seba welatê ma, seba milet û mîlîyetê ma weş helal bo. Bimanên selamet.*

______________

*Newepel, Rojnameyo Kulturî, Hûmare 100, Dîyarbekir, Hezîrane 2017, r. 2