Katalonya’da Öğretmen Yetiştirme

Katalan dilinde eğitim ve dilin kullanılması üzerindeki 30 yıllık yasak, Franco diktatörlüğünün son yıllarında gevşemeye başladı. 1970-71 yıllarında İspanya’da konuşulan yerel dillerin birkaç saatlik öğretimine izin verildi. Katalanca, Katalonya’nın 1978’deki özerklik ilanıyla birlikte okul öncesi, ilkokul ve ortaokul eğitiminde eğitim dili olarak resmiyet kazandı. 1979 yılında tanınan özerklik statüsü ve 1980’de eğitim alanında yapılan düzenlemeler sayesinde İspanyolca ile birlikte Katalancanın da eğitimin bütün seviyelerinde eğitim dili olması sağlandı. 1983’teki Dil Kanunu ve ardından çıkarılan diğer kanunlar, Katalan dilinin kullanımına yönelik alanı büyük ölçüde genişletti.

Katalancanın eğitim sektöründe yaygınlaşması her ne kadar uzun bir süreç içerisinde istikrarlı bir ilerleme kaydettiyse de Katalan yönetimi attığı ilk adımlarda büyük bir sorunla karşılaşmıştı. İspanyol asimilasyon sisteminin yarattığı hasardan dolayı Katalonya’daki öğretmenlerin % 75’i Katalanca bilmiyordu. Ayrıca Katalan yerli nüfusunun % 60’ı kendi dillerinde konuşuyordu, fakat Katalanca eğitim görmemişti. Bu yüzden 1983’teki Dil Normalleştirme Kanunuyla belirlenen eğitim plan ve hedeflerinin yürütülmesinden önce, öğretmen ve her türlü eğitim çalışanlarının öğretiminin yapılması gerekiyordu.

1981’de bu sorunun çözümü için Öğretmen Dönüştürme Sistemi adında iki aşamalı özel bir programa başlandı. Bu program ülkedeki üniversitelere bağlı Eğitim Bilimleri Enstitüleri tarafından yürütülüyordu. 1986’da bu programdan mezun olan ilk öğretmenler ilkokullarda Katalanca öğretebilmek için gerekli formasyonu almış oldular. Daha sonra 1987’de Katalan yönetimi Generalitat, bu sistemin görevini tamamladığına kanaat getirip uygulamaya son verdi.

Çoğunlukla “tekdilli sistem” olarak bilinen Katalonya’daki bu öğretim modeli, öğrenci ve öğretmen ihtiyacına istinaden özerkliğin ilk yıllarında geliştirildi. Bu model çerçevesinde İspanyolca ve diğer yabancı dillerin öğretildiği dersler dışında matematik, fen bilimleri ve sosyal bilimler gibi diğer derslerin tümü Katalan dilinde öğretilmektedir.

İlkokul öğretmenlerinin yanısıra anaokulu, ortaokul ve hatta üniversitelerde çalışan öğretmenlerin de Katalan dilini bilmeleri gerekmektedir. Katalan dilinde yeterlilik, resmî sertifikalarla belirlenmektedir. Anaokulunda çalışan öğretmenlerin üç yıllık üniversite eğitiminden sonra verilen diplomayı elde etmeleri gerekmektedir.  

Orta okullarda Katalanca öğretebilmek için öğretmenlerin üniversite mezunu olmaları şartı aranır. Ancak salt üniversite mezunu olmak orta okullarda çalışmaya başlayabilmek için yeterli değildir. Zira adayların didaktik veya pedagoji alanlarında formasyon derslerinin verildiği Pedagoji Sertifikası (CAP) kursuna katılmaları gerekiyor. Ayrıca Katalan dilinde ders verecek diğer öğretmenlerin Katalancada yazılı ve sözlü yeterliliklerini ispatlamaları beklenmektedir. Ülkedeki eğitim yönetimi, halihazırda orta okullarda çalışan öğretmenler için de bir çeşit hizmet-içi dil eğitim kursları düzenlemektedir. Öğretmenler, Katalanca dilindeki yeterliliklerini geliştirmek amacıyla Eğitim Bilimleri Enstitüleri tarafından verilen bu kurslara katılmaktadırlar.

Yüksek öğrenim dil desteği sistemi iki yönlüdür. Bunlardan biri öğrencilerin temel eğitimi; diğeriyse öğretmenlerin eğitimidir. Tamamen Katalanca verilen bu temel eğitim çerçevesinde, öğretmenlerin teorik ve pratik derslere katılması gerekmektedir. Bu süreçte ağırlıklı olarak sınıfın gözlemlenmesi ve derslerin planlanması yer almaktadır. Bu üniversite programından mezun olan öğrenciler, orta dereceli okullarda öğretmenlik yapmaya hak kazanır.

Öğretmenlerin eğitimi SEDEC (Katalanca Öğretim Servisi), Rosa Sensat Derneği ve bazı özel kolejler tarafından yürütülmektedir. SEDEC, Katalonya Eğitim Departmanı’na bağlı olup Katalan dilinde resmî eğitimi yürütmektedir. Bu kurum aynı zamanda bir eğitim uzmanları takımına sahiptir ve bu uzmanların görevi, pedagoji imkanları yaratmak ve öğretim ihtiyaçlarını karşılamaktır. Bu kurumların dışında, Omnium Cultural ve GAEC (Katalonya Okul Hareketi Grubu) da ülkede Katalanca dilinin gelişimi için yaptıkları çalışmalarının yanısıra, öğretmenler için Katalanca öğrenme ve geliştirme kursları düzenlemektedir.

Katalonya’daki eğitimin normal dili her ne kadar Katalanca olsa da eğitim sisteminden mezun olan öğrencilerin İspanyolcayı da Katalanca kadar kullanabilmeleri gerekmektedir. Bu yüzden öğretmen adayları, Katalonya’nın özerk dilinin yanısıra İspanyolcayı da öğrenmeleri gerekmektedir.

_________

Not: Bu makale Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü DİSA tarafından hazırlanan "Önce Anadili" broşürleri dizisinde yayınlanmıştır.