Gijikin

Ez ameya. Qet hewce nêkano ez halê to bipersî, ez to ra vajî ti senîn î, ti baş î. Çunkî ez ha zana ke ti nêweş î. Dê bineyke sebr bike, ez boya to biancî sîneyê xo. Ez zereyê xo pirr bikerî. Zerrîya xo honik bikerî. Homa pîl o.

Boya ke to ra yena, mi tey vet ke boya çi ya. A boya ke hiş sereyê mi ra bena, boya ke mi kerdo aşiqê to, boya hubrê qeleme û boya ziwanî ya. Areqê to ra boya ziwanî yena. Serê engiştanê to ra boya hubrî vila bena.

Mi to ra vatibi ke ez o qalê Gijikinî bikerî. La ez wazena sere de to rê bineyke qalê daran bikerî.

Mesela, gozêre. Goze wexto ke kewna mîyanê herrî, verî acêr zîl dana. No zîl wina acêr şino, tîkankî herrî de şuxulêno, rîş veradano şino xorîn de. Çend metreyî wina şuxulêno hetanî ke xo resneno çimeyê heyatî, xo resneno awe.

Rîşê goze reye esta serrêk yan di serrî, beno ke çend serrî wina nimitkî, bêveng binê herrî de mucadele keno. Eke goze xo resna çimeyê heyatî, bawer kerd ke êdî xo kena weye, a game, dest pêkena, acor zîl dana. Goze gama ke zîl dana, gama ke vejêna serê erdî, xo ra bawerbîyaye ya. O zîlo qijkek ke kokê xo xorîn de yo, çendeyêk dima beno leyeke. Leyeke bena leye. Leye bena xerze. Xerze dest pêkena gozan gêna. Eke gozî girewtîy, êdî bena gozêre.

Gozêre bi seserran esaletê xo ra meyweyanê xo bi ciwamêrdîye pêşkêş kena. Bê hesab, bê kitab. Rayîrê Homayî de. Bêminet. Neke tena merdimî meyweyanê aye wenê, gelek heywanê kovîy zî pê weye benê. Simoreyî, kuzeyî, luyî, qijîneyî, qijikî, qelayî, qorbelayî, darnequrî… 

Qewaxêre zî daran ra yew dar a. La qewaxêre bê ke kokê xo xorîn de verado, acor zîl dana. Heme qewetê xo dana beşna xo ser. Nişka ra qame erzena, xo tîtiknena, xo vîtiknena. Tavilî bena matroqeyêk. Xo qure kena. Beşna xo vayî ver de reqesnena. Xo mîyanê daran ra tîk kena, xo nawnena dinya alemî. Vana, ez ha tîya ha! Şima ez dîya?

La germê hamnanê gewrî de, eke da-des rojî awe nêşiro binê qirmê aye, ê ristimê aye ke sey rîşê vaşî hema ser ra yê, puyenê û şinê. Roja bîne pelanê xo kena zerd û rijnena, bena huşk biringe.

Ez to ra rast vajî, qewaxêre çiqas dar a, Gijikinê to zî hende mamosta yo. De ti bi keyfê xo yî. Wazenî vaje mamosta, wazenî mevaje.

Mamostayê to, tenayîye ra zarqeyê ey teqeno, qirtê ey qerifêno. Coka çiqas dehl û devî, hende zî xal û xaltî yê. Kam zama bo ti ewnênî, ha şoşpan o. O zî nê hetê xo yê zeîfî ra haydar o. Û hol zano ke ti tenayîye ra hes kenî. Coka ti ewnênî ha cêr ra şindil-mindil keno yeno. Wexto ke yeno, ti vanî “Mamosta, ti xeyr amey.” A na çekuya “mamosta” ke mîyanê lewanê to ra vejîna, ey rê kena bi heme malê dinya. Keyfan ra xeriqêno, bê muamele paştîya ey yena war.

- Wey mamosta bi qurban!...

*

To rê yew dawetîye yena. Ti vêveyî ra zaf hes nêkenî la ancîna şerman ra ti şan de şinî salone. Şima çend embazî pîya ronişenê. Ti nêvînenî kam het ra ame la ti hew vînenî ke Mamosta Gijikin zî ame kîşta şima de ronişt. Gama ke ti Gijikinî ra vanî ti xeyr amey û şima hal-xatirê yewbînan persenê, a vîstike de ti zereyê xo de vanî, gelo wayîrê vêveyî nê bênamusî kotî ra şinasneno?

Şarê vêveyî heme têwde werzenê govende gênê. Sendelî heme reyke de benê veng. Meydanê govende qîmê miletî nêkeno. La dima senî ke govende vindena, na rey sendelî qîm nêkenê. Zafê miletî payanî ra yo, nat û wet gêrenê. Tayê estê, sendelî estbê yan çin bê, qet ferq nêkeno, keremê zerrîya xo ra tim sey qewaxêre ha payanî ra, mîyan ra gêrenê, qina înan sendelî ser o tirûş nêgêna. Tim beşna xo nawnenê. Xo danê vernîyê ronişteyan. Darqewanêk kewno vernîyê to zî. Ti êdî sehne, meydanê govende nêvînenî. Ti kenî ke werzî vajî, heyran dê cayê ronişe, xo vernîyê mi ra bide kîşte. La ti taqet nêkenî. Ti zereyê xo de nenganê ey çînenî. 

Çend rey sendelî benê veng, meydan beno pirrî, dima hewna meydan beno veng û sendelî qîmê miletî nêkenê. La ti cayê xo de sey kerra ronişte yî. O ke nêzano, xo rê vano, rebenêk o, xo rê bêveng bêhes ronişto. Ne zano govende bigîro ne zano qisey bikero. La tu kes bi to nêzano zî ez bi to zana. Bala to ha miletî ser o, ti bi nimitkî her kesî taqîb kenî. Ti sey kamera her çî zêhnê xo de qeyd kenê.

Salone de verê dêsî de sehneyêka qijkeke esta. Kîştêkê sehne de masaya vêve û zamayî esta, kîşta bîne de zî peyê yew masa de tembûrvanêk tembûr ceneno. Serê masa de cîhazê vengî ronaye yo. Tembûrvan hem tembûr ceneno hem zî ge-ge destê xo derg keno, cîhaz eyar keno. Kişta tembûrvanî de yew baterîst esto. Req-reqê ey a, tim bi eynî tewir, bi her di darikanê destê xo dano defanê girdan û qijkekan yê baterî ro. Mîyan ra zî yew reyan xo derg keno darikê destê xo yê rastî dano ê her di tewqanê sifrênan ro, şingînî înan ra şina. Bi linga xo ya reste goreyê tempoyê linganê govendgêran tompizî dano defê girdî yê baterî ro. Û goreyê rîtmê cenayîşê nê tompizî aver û apey xo hejneno. Deyîrbaz, defbaz û zirnevanêk zî ha mîyanê meydanî de. Govendgêrî qore bi qore dorê înan de şinê û yenê. Govende tim tewirêk a. Giranî ya. Deyîrbaz mîkrofon de têdima deyîran waneno. Deyîrî zaf huşk ê. Deyîre de kurdêk beno qehreman, kurdêk zî beno xayîn. Deyîrbaz deyîra xo de vano, “A.. ye serokê me, Ş… ye xayînê me!” Heme govendgêrî her di engiştanê dergan yê her di destanê xo sey herfa V akenê, destanê xo hewa ra benê û anê. Ti vateyanê deyîran û govende, veyve, keyf û şayî ser o fikirênî. La tu eleqeyêk mîyanê nê deyîran û govende, vêve, keyf û şayî de ti nêvînenî. Ti vanî qey vêve nîyo mitîng o.

Ti nişka ra anî vîrê xo ke zafê reyan şarê ma gama ke cinazayanê xo defn keno zî eynî nê deyîran vano û na govende gêno. Xortê ma, camêrdê ma yê kurdperwerî îşkencexaneyan de, serê koyan de hetê dagîrkeran ra bi hawayêko wehşîyane yenê kiştiş. La şarê ma cinaza bi eynî nê deyîran û na govende defn keno. Hem kişteyê xo defn kenê hem deyîran vanê. Ti xo rê heyret manenî ke mîyanê şîn û şayîyanê ma de tu ferqêk çin o. Ha zewaj ha merg! Gonîya to cemidêna. Bi to beno serd. Heme canê to lerzeno. Ti xorîn de şinî. Embazê to yê ke kişîyay yenê vîrê to. Perîşanîya miletê to, bindestîye, rebenîye, nê edetê ecêb û xerîbî. Hişê to vindeno…

Ti hişyarê xo benî ke ti ha verê masa de ronişte yî. Kîşta to de çend embazî estê, Gijikin tam ha vera to de ronişte, ewnêno to ra û misêwa qisey keno. Qalê cihûdan keno. Vano, eke se banqnotî pereyê cihûdêk bibê, panc banqnotî keno sermîyan, neway û panc panqnotan zî seba reklamî xerc keno. Dima qalê Pablo Neruda, Mayakovskî û Melayê Cizîrî keno. Ti fekê ey ra zêde çîyê fehm nêkenî. Seba ke vengê xo biresno to, hetanî ke ey ra yeno qîreno. Çend pirtileyê tifî fekê ey ra perenê, ginenê rîyê to ro. Embazê bînî xo rê huyenê. Embazêk ewnêno ke rîyê to bîyo sipîloçkî, çîmê to mîyanê sereyê to de bîyê beq û ti maliqa mendê. Vano:

- Ti nêweş î? Lîya wa bineyke rîyê to bihuyo, ma ha vêve de heww!

Ti seke hewn ra bibî aya. Ti hol fehm nêkenî ke embaz vano se. Gijikinî rê roj akeweno. Gijikin tim xo assolîst vîneno. Ê sey to ke wina bineyke çî-mîyanê tewşan nusenî, xo rê sey aparatî vîneno. Gijikin vano:

- De mi dîyo nêdîyo çi rey rîyê nê merdimî nêhuyayo. Nêweş o nêweş!

Hem vano hem zî hir-hir bi qala xo huyeno. Ti awa fekê xo qurtnenî. Ti ziq ewnênî mîyanê çimanê ey ra. Gijikin çimanê xo to ra dano kîşte. Ti dejenî la ti nêşênî yew cewab bidî. Fekê to ziwa beno. Ti zereyê xo de vanî, “Herooo, wa ti di kefa destê mi kerî!…” Axir Gijikin û heme embazî werzenê şinê kewnê govende. Ti tena manenî.

Govendgêran engiştê xo yê qilînçî têro vîyarnayê, ewilî linga çepe aver erzenê, bineyke destê rastî ser, wina yankî hîrê gamî aver şinê. Dima rast hîrê gamî apey yenê. Qore bi qore têpey de gilover şinê û yenê. Biney aver şinê, hewna apey yenê. Tu çîyêk nêvuryeno. Ge-ge govendgêrêk vejêno meydan. Paştîya xo, mîyanê kiftanê xo lerzneno. Polanê xo sey her di baskanê qertalêk beno û ano. La tu mana tede çin o. Ti tede tu estetîkêk nêvînenî. Vengê defî û zirna salone de zaf vêşî zimmeno. No veng to rê zaf huşk, zaf sert yeno. Ti xo rê vanî, def û zirna salone de nêbenê. Ti vanî, cayê def û zirna, cayê na govende meydan o. Meydanê dewan de beno la salone de, şaristan de nêbeno. Ganî salonan de, cayê sergirewteyî de muzîk û govende yewna tewir bo, nermek bo. Ti dans û muzîkê şarê Ewropa anî vîrê xo. Ti xo rê vanî, gelo ma nêşênê nê muzîkî, na govende bikerin bajarî, bineyke estetîze bikerin, modernîze bikerin? Ti valsî anî vîrê xo. Ti zanî vals zî verê verkan Fransa de yew govenda dewijan bîya. La dima Vîyana de, badê pey zî Londra de tadîyayo bîyo reqsêko modern, bîyo reqsê salonan. Ti vanî ma rê yew Ludwig van Beethoven lazim o.

Ti goştarîkerdişê nê muzîkê teq-reqî û temaşekerdişê govende ra keyf nêgênî, ruhê to dejeno. Ti vanî, ez werza şira teber la a hinge de bala to şina vêve û zamayî ser. Serê masaya vêve û zamayî de, tam orte de destegulêka naylonine, reng bi reng gul û vilî têmîyan de, ha ronaya. Verê vêve û zamayî de tebaxê çerezî û kurabîye estê. Qedehê awe û qedehê kola ha pirrî. Zama xirpî werd ra ano, fekê ey nêvindeno. Seke çend rojî yo werd nêwerdo. Misêwa destê xo beno tebaxa çerezî. Hergu rey yew kurabîye yan yew leblebîye gêno dewisneno fekê xo. Hema ke tam nêcawito, bi desto bîn qedehê kola gêno fir keno. Vindertişê zamayî çin o. Bi çimanê xo zî her kesî taqîb keno, zaf rehet o. Seke vêveyê ey nîyo. La merdim vano qey vêvike heridan a. Rîyê aye, lewê aye, dorê çimanê aye zaf zêde ra bi makyajêko qalind boyax de vindî bîyê. Labelê zaf melul a, qet fekê xo nênana çîyêk ra. Vileyê xo wina şenikek hetê çepî ser çewt kerdo. Sereyê aye ha aye ver de. Merdim vano qey kena ke bibermo.

Ti xo rê rîyê vêve û zamayî de mat manenî. Ti vanî gelo vêve bê zerrîya xo ya? Yan çîyêk qewimîyayo, çîyêk ginayo aye, coka bêmade ya. Çunkî ti zî zafê reyan bêmade yî. Çîy leze ginenê to. Ti hal û hewalê vêve û zamayî ra, bîçimê rîyê înan ra karakterê înan wanenî. Ti wazenî na rewşa înan ra hal û wezyetê înan ê çend serrî badê pey texmîn bikerî. Ti vînenî ke terazîyê nê zewajî de hetê zamayî zaf giran aseno. Ti zereyê xo de vanî, zama do tada ro vêvike bikero. Guneyê to bi vêvike yeno.

Xora ti tim wina kenî. Ma vajin gama ke ti çim ginenî yew kênaya rindeke ro, ti zereyê xo de vanî gelo çend serrî badê pey do halê aye senî bo? Yew doman bîyaro, do mîyaneyê aye yo barîçek bibo çiwalêkê vêreyî. Nat û wet, her di kîştan ra goşto pîs padusyo. Pey ra her di qorteyê aye yê giloverî her yew bibo ferêkê destarî. Û ti heyfê xo ro beşna kêneke, ro rindekîya aye anî. Esas ti her çî mîyanê zemanêkê dergî de, mîyanê zemanêkê hîrayî de fikirênî. Mesela, eke yew doman hema ha pîzeyê maya xo de, ti hetanî pîrîya ey fikirênî.

Nişka ra deyîrî û deyîrbaz û defbaz û zirnevan û sazbendî, heme qirp û vindenê. Govendgêrî cayê xo de, seke sucêk ser o biqefilîyê, wina şaş manenê. Înanê ke bi vengo berz qisey kerdo, vengê înan hewa ra maneno. Zafê înan xo şaş kenê. Dima, govendgêrê ke hişê înan yeno bi sere, agêrenê sendelîyan ser o ronişenê. O mîyan de kewno verê çimê to ke Gijikinî kaxite de çîyê nuşt û berd da deyîrbazî. Deyîrbaz kaxite wenano, seke vajo çiman ser, winî sereyê xo leqneno û kaxite keno cêbê gomlekê xo. Deyîrbaz hem deyîran vano hem vêveyî îdare keno. Vengêko qalind, eynî sey boxeyî ha ser o. Ge-ge qîreno vano:

- Kî zava, kî zava?

Milet nameyê zamayî vano û çepikan ceneno. La deyîrbaz ne pêtîya vengê miletî ra û ne zî cenayîşê çepikanê înan ra razî yo. Hertim hêrs beno, xo heridneno, vano:

- Weyyy! Şima ra hende veng vejêno? Çepikê şima nê yê? Qey şima hende zamayî ra hes kenê? No heskerdiş o? Çepiiik Çepiik!... Kî zava kî zava?... Ha wina ha!

Gijikin yeno masa de, kîşta şima de ronişeno. Areq dayo. Bi peçete çareyê xo ra, alişkanê xo ra wina kîbar-kîbar areqî estereno. Her kes cayê ra qalêk vano. Beno hir-hira embazan, huyenê. Ti meraq kenî, to xo rê vanî gelo kaxite de çi nuşte bi? Gijikinî çira girewt da deyîrbazî?

Gijikin porê xo de kaykeno, eynî sey kênekanê xamayan. Ti ewnênî dest erzeno biska porê xo yê qertebozê xelekinî, mîyanê çimanê xo ra gêno, apey dano. La senî ke destê ey mîyanê porê ey ra yeno war, biska porî zî apey semetyena, eynî sey verî kewna mîyanê çimanê ey. Kar û halê Gijikinî û porê ey wina yo. Rey-rey bi her di destanê xo hemeyê porê xo de wina şidênaye gêno apey dano, peyê sereyê xo de kom keno. Seke bikero giley û toqa pirodo. Labelê ne keno giley û ne zî toqa dano piro. Senî ke destê xo porê xo ra veradano, ancîna eynî sey verî, por çingirêno, wina xelek bi xelek gijvar beno.

Porê Gijikinî maneno porê perîyan. Ti xo rê porê Gijikinî de mat manenî. Pitî to ra nêvejîna. A hinge de ti nişka ra vengê deyîrbazî eşnawenî. Ti ewnênî ke ha ewnêno kaxite ra û vano:

- Gelî mêmanan, nika şaîro namdar, birêz Gijikin zî ha salone de, mîyanê ma de. Ez vana ti xeyr amey, çiman ser amey. To şeref da ma. Dê kerem ke, ma rê çend şîîranê xo biwane. Çepiik çepiik!...

Milet çepikan ceneno. Gijikin bi quretî peşmirîyeno. Eynî sey kênaya ke reya verêne hetê waştîyê xo ra yena miçkerdiş. Hem xorînîya zerrîya xo ra wazena ke waştî aye miçî bikero hem zî seke nêwazo winî nazan kena, xovero dana. Bi destêk waştî apey tehn dana bi desto bîn hetê xo ra kaş kena. Gijikin zî eynen bi no qayde, ewnêno to ra, vano:

- Niç, niç. Lahewle!... Her kes mi şinasneno. Rehetî nêdanê mi.

Û werzeno şino. Gama ke Gijikin ver bi sehne şino, fekê to akerde maneno. Ti xo rê bi heyret ey dima ewnênî. Gijikin gama ke mîkrofon destê deyîrbazî ra gêno, deyîrbaz zî şaş beno. Çimanê xo ziq keno ewnêno Gijikinî ra, vano:

- Şaîr Gijikin ti bî?

La Gijikin qet firsend nêdano deyîrbazî. Çimê her kesî ha ey ser o. Zamayî zî çimê xo beq kerdê ewnêno Gijikinî ra. Vêvika ke heridane bî, aye zî sereyê xo kerdo berz, bi meraq ewnêna. Gijikin ewilî ewnêno zereyê çimanê vêke ra, seke vajo, ti mi vînena, ez zamayî ra hîna semt a ha! Dima ewnêno zamayî ra. Seke vajo, wele to sere bo, ti zî mêrde yî? La vêveyê înan, zewajê înan pîroz keno. Bi hereketêkê artîstîkî fetilêno tembûrvanî ser, vano:

- Keremê xo ra mi rê yew muzîkê fonî bicene.

Tembûrvan meqamê deyîrêka girane de tingînî tembûr ra ano. Dima Gijikin şîîra xo waneno. Vengê Gijikinî yeno la ti qalanê ey ra çîyê fehm nêkenî. Tena cayê de ti zanî ke ha vano “kit-kit”. Hew! Tena ti “kit-kit” fehm kenî.

Dewqa to şina. Madeyê to gineno pêro. Zerrîya to qelibêna. Ti bi zor xo resnenî lawabo.

Dîyarbekir, 17.12.2009