Vaye

Reng û nexşê wisarî bêhesab ê. Vewre ancîyaye ve gilê koyan. Tîjî roje bi roje can dana rîyê hardî. Her ca kesk û kewe, heme hetî gul û çîçekan ra xemelîyay. Mergan de çayîr û vaşî dayo ra nake. Parîna nat va, variş û laseran her çî fişto ra xo ver. Dewijî kewtê ra ser, repî ya, ray û vayan danê ya. Çike çayîr û wence eke rey-di rey awe dîyay, endî yenê çinîtene.

Çeyê Momilî de kar û bar vileyê Guware de mendo. Mêrdeyê aye bi nameyê karî payîzî dewe ra şîyo, a şîyen a. Kotî yo, çi hal der o, kes nêzano. Binê banî de Guware û di domanî yê.

Domanan ra a pîla Bese, o qij kî Gulî yo. Gulî newserre yo, wendekarê sinifê hîrêyinî yo. Hema qet pirtkêk mekteb ra hez nîkerdêne. Roja ke o qeyd kerd dewe de maşer bî têra. Gulî rema xo dard we. Dewijan o fetelna dî û ebi zor berd qeyd kerd. Serra verêne pirtkê teba nêmusa, hen tal şî û ame. Demê karna de Guware ju kerge merde da malimî, semedê xatirê kerge Gulî vêrd bi sinifê diyin. Serra diyine de zagonê Gulî pira bî we. Tenê xo da ra mekteb û da-vîst çekuyî tirkî kî musa. Wextê karna ke ame Guware kergêna berde, malimî Gulî vet sinifê hîrêyinî. Maye û lajî hen zana ke no hal heta wextê dîploma nîya sono. Çi heyf ke hen nêbî! Serra hîrêyine de malim vurîya, juyo newe ame. Çito ke ame kî xo reyde tayê qerarê neweyî ardîy û mekteb ancîna Gulî rê bî cehenem. Firsend bivîno koyan ser ra remeno, tek ke mesoro mekteb.

Çeye de çi dem qalê karî bibîyêne Gulî bi hewes xo estêne ver, vatêne “Ez ken.” Eke qalê vetena vaye kî bîye, no nîya bî. Gulî zey ciwamêrdê çeyeyî va:

- Ez vaye vecen, ez!

Ey ke nîya va, Guware zey pepuge tenê xurna û çito xo be xo qisey kena, hen o tewir vajirîya:

- Ez qedayê to bijî! Lajê mi endî bîyo ciwamêrd, karê çeyî vîneno.

Vateyê maya ey Gulî rê zey şeker û şerbetî amey. Çi dem nê vateyî biesnayêne, xo xo de bîyêne çer, bîyêne ciwamêrd û serrê xo aye ra qij bîyêne kî didanî şanayêne pê, dest kerdêne girmik û hucimê Bese kerdêne, ferman varnayêne piro. Ey ke nîya kerd, Bese qet nêestêne xo ver “daye” vatêne û zirçayêne.

Eke wextê awe dayena çayîr û wence rind bî nêzdî, Guware roja tatîlbîyena mektebî girewte çimî ver û va:

- Lajê mi meste birra tatîl o, pîya sîm a vaye vecîm!

Gulî va:

- Nê dayêêê… Ti yena çi? Ma destê mi mi wa nîyê! Vaye çik a? Ez teyna vecen.

- Hende vaye ti teyna çi bese kena bi-biko?

- Ça mesîkî? Xora vaye parîna hen vinetî ya. Ez şîyo ser fetelîyayo. Ca-ca bîya pirr. Di cemî bigureyî temam o.

Gulî ke nîya qayîm vacîya, Guware endî nêkerd derg. Vetena vaye ey rê mende.

Hema nîyet û fikrê Gulî çeşîtêna bî! Vetena vaye rê çimê çimê xo birnayêne. No kar ey rê weş ameyêne û ebe zerrî kî kerdêne. Çi esto ke ey naybî xo ver ke roja mektebî şiro vaye vejo û na sevete ra qet nêbo rojê bo kî mesoro bi mekteb rîşîyayî mevîno.

Tayîna malimî newe vecîyabî û xizmetê mecburî rê amebî dewe. Karê xo yo verên o bî ke mabeynê wendekaran de qisey kerdena kirmanckî kerde yasax. Dizdênîya di-hîrê domanî kî temê kerdîy, wezîfe da înan, zey xefîye fiştî ra mîyanê dewe. Wendekaro ke tirkî qisey nêkeno roja bîne hendayê barê here çapal û cetwel werdêne. Bi naye kî nêmendêne, demê tepîya aptes girewtene û namaz dekernayene çito beno, domanan rê vat. Hetanî o wext dewe de kesî çîyê winayênî nêesnabîy û nêzanayêne. Çeyeyan de nameyê malimî bîbî “tirko yezîd”. Domanan ey ra xof kerdêne. Pêrine ra zêde kî Gulî.

Gulîyo ke her sodir wendena dîkan de hayîg o, seba ke maya ey vato “mestî sîm a vaye vecîm” sodirê a sewe xo na ro kardîya Heqî cile ra nêvost ra.

Tîjî endî bîya ve berze. Guware çend dolimî veng da, hama Gulî xo na ro hewn, veng nêkerd. Axirî Guware ameye ra ser, va:

- Ne biko se bîyo to rê? Wurze arayîya xo biwere so a vaye veje. Kuna herey, nêskîna bixelesnî.

Gulî binê orxanî de xo kerd terrik. Bi her di destan tenê çimê xo mist day. Va:

- Meke dayê… Ewro tatîl o.

Guware dot ra zey kila adirî perra ser va:

- Cî tatîlde gema pîyê to to bo! Nê tatîl çik o meraro murdar? To nêva son vaye vecen?

- Ma se bîyo? Vaye çik a? Deqa de vecen…

Nîya va û dima giran-giran vost ra. Arayîya xo werde. Huye û zengene girewtîy sana rayîrê çayîre. Hema qet nêsî vaye ser. Huye û zengene çayîre de mîyanê vasî de nayî ro û kewt ra mîyanê şîlan û qermûxan. Zey mêsa hengimênî lîya û lizgeyan ra tek-tek fetelîya xo rê, gul û çîçekî dayî arê werdî.

Hetanî cemê sanî no tewir xecelîya. Demo ke ko ra ame cêr, cêra ya huye û zengene girewtîy, peyser ame çeye. Qet xo nêmusna maya xo, huye û zengene semûge ra estîy o yêm û çuyê xo yo gipigin girewt xo çarna vost şî cuwênan. Domanan uca çatke kay kerdêne. O kî rest domanan kewt kay.

Wextê tepîya Guware huye û zengene dî, cêra ra Bese, va:

- Nê daykê birayê to key ameyo?

Bese herme est we, va:

- Nêzano.

Gulî hetanî mexrîb cuwênan ra nêame çeye. Eke ame kî endî xo xo de zerrîweş bî. Xo gore fikir û hesabê xo amey ve hurend. Maya ey ke persê vaye kerd, ey va:

- Dayê ti meraq meke ez meste keno temam.

Wina va û xo da ra kenar.

- Nê biko to ewro se kerd?

- Ez çi zano, sîyo xo rê fetelîyayo.

Ey ke nîya va, Guware hêrs bî, va:

- K..ê kamî fetelêna naletê Heqî! Ti sodir nêsîya vaye vecî?

Û şîye ser ke pirodo. Hema Gulî zey maseyî binê destê aye ra simotîya vazda dot. Guware kî zêde nêkerd derg. Va:

- Birra mekteb o. Qet nêbo ma seme û juseme vaye bivetêne, mekteb ra kî nêvişîme.

Gulî va:

- Meste temam o.

Gulî roja bîne ancîna huye û zengene girewtîy şî vaye ser. Nafa zey roja verêne nêkerd, ver kerd ci, giran-giran vaye kenite. Hama qedênene rê qet nîyetê xo çin bî. Wastêne ke no kar wa derg bo û nêşîyena mektebî rê bibo mane. Ebe nê fikrî hetanî peroj gureya. Perojo pîl de taşte kerde mane peyser ame çeye de vecîya. Hama çeberî banî de game nêesta o yêm, va:

- Dayê ez geste ver merdo.

Guware kî a deqa de tedarek dîbi ke ey rê nan amade bikero û bero. Veng ke ame ci, va:

- Nê pîyê mi, ti ama çi? Mi taste to rê ardêne. Ti nika qefelîyayo.

- Çi qefelîyo, dayê ti kî…

- Se kerd to, yox re qedêna?

- Senik mende.

- Cemê sanî ez kî to de yeno, sîme biqedênîm.

No tewir qisey kerd, sifre ard na ro. Gulî nan werd, rind pakê xo kerdî mird. Û va:

- Ez sêrî tene kay bikî..

Û zey vayî çeye ra bî teber. Guware vengê xo dard we, va:

- Mekuwe herey! So ê karî bivîne.

Çi kar o, çi kar dîyene yo… Gulî sî, a sîyene. Guware çend dolimî Bese ey dima rusna, hema o hetanî tarî nêvecîya nêame. Eke ame kî Guware lojine ra kesegeyê girewt hucimê ey kerd, va:

- Ne gido budela ti ça nîya kena? Ça qine kena herd ra a vaye nêqedênena? No nîya se beno?

Gulî reyna va:

- Meste! Meste vaye ke vecen, çayîr kî awe dana.

- Çito meste? Meste ti mekteb de nîya?

- Teba nêbeno. Rojê mesî se beno?

- Nê! Mekteb ra mevişî. O pîncê yezîdî dano to ro.

Maya ey ke qalê pirodayene kerd Gulî xo zere de gina qerqele ro. Hema ancîna kî va:

- Teba nêbeno.

Guware va:

- O çax sodir so îznê xo biwaze hen so kar.

- Ya, hen ken.

Sodir domanî çeyeyanê xo ra ju-didi vecîyay û qelebîyay raya mektebî. Gulî bêveng huye û zengene girewtîy sana raya karî. O pira hen sîyêne ke wendekaran ra Naçe o dî û veng fîşt ra xo va:

- Gulî!

Gulî bêzerrî xo çarna, va:

- Yaw.

- Ti hen bi huye û zengene kata sona, nîm mekteb?

Gulî xo xo de guman kerd ke belka malim pers keno aye gore cewab da:

- Daya mi va so vaye veje, ez ewro nîn.

Nîya va û perseda bîne rê firsend nêda, lingî dardî we herbî kewt ra dûrî.

Wendekarî pêro amey verê mektebî de bîy top. Saeta derse kî bîye nêjdî, serekê sinifî îqaz da, wendekarî sinif bi sinif têkaleke de bîy rêz. Malim vecîya ame. Rey-di rey “rehet be, amade be” va. Pêrine pîya dest pêkerd, marşa îstîqlalî wende. Dima sond dekerna û beyraqe dîrege ra arde war. Nê rîtuelan ra tepîya kewtîy sinif. Mekteb di cemî bî û pêru sinifan ju ca de wendêne. Malimî defterê dozkerdene vet, ju bi ju nameyî wendîy. Nameyê kamcîn wendekarî vajîya, o cayê xo ra vost ra payanî “naca ro” va.

Ser ra hetanî bin nameyî wendîy. Xora ju wendekar kêmî bî, o kî Gulî bî. Malimî domanan ser o çimî fetelnay û serekê sinifî Zeynelî ra pers kerd va:

- Kam nêameyo?

Zeynel xilê sereyê xo bî, va:

- Gulî mamostayê mi! Gulî nêameyo.

- Ça nêameyo?

Zeynelî va:

- Xebera mi çin a mamostayê mi.

Aye de Naçe dest dard we û voste ra pay. Malimî va:

- Vace!

Naçe va:

- Mamostayê mi, mi o dî. Maya ey o rusnayo kar.

Malim dot ra sey tifingî peqa û domanî pêru cayê xo de ceniqîyay we. Malimî va:

- Çi kar o? Domanê wendekarî senî rusnena kar? Karê wendekarî wenden o, zewbîna karê xo çin o. Ma û pîyanê xo ra naye vajêne. Raxeleşîyena sima perwerde yo. Ê bi xo cahîl ê. Û wazenê sima kî zey xo tarî de verdê. Ti, ti, va. Naçe bi Zeynelî nîşan da. Leze kerê! Kotî yo o, ey ra vaje, malim venga to dano. Mevindo bêro.

Naçe bi Zeynelî sinife ra vecîyay û hetê çayîran ser vazday. Eke amey o dîyar, dî ke Gulî ha vaye keneno. Zeynelî vengê xo kerd berz, derga-derg va:

- Gulîîîî… Nero Gulî!

Gulî vengê ey hesna, soxîne xo hîs kerd. Xof ame ci û hen zana ke zereyê ey de çîyê qurifîyayo. Destê xo bîy sist, huye dest ra gina zereyê vaye ro. Kerd ke ver biçarno koyan û biremo. Hama xo de derman nêdî. Peykê xo bin de zey laya verê vayî recefîyayêne. Tene qeyret da xo, înan ser de nîyada. Va:

- Yaw.

Naçe va:

- Malim zaf miradîyayo! Va, mevindo leze bikero, bêro. Bê şîm.

Gulî huye û zengene henî vaye de verday, hetê mektebî ser bî rast.

O ke nîya bî rast, Naçe bi Zeynelî cêray ya, bi vostene şîy reştî mekteb. Çeber kuwa, kewtîy zere. Her diyan helka-helk de bîy. Ancîna kî ju fek ra va:

- Ma veng da mamostayê mi. Na yo yeno.

Malimî va:

- Temam. Sirê cayê xo.

Ey sîyî siranê xo de niştîbî ro ke çeber reyna ame kuwayene. Malim verê texteyê şîyayî de payanî ra bî. Çimê xo çarna ra çeberî ser, va:

- Bê.

Gulî çeber piçkê yakerd. Zey gunehkaran vile verde bî. Giranek game eşte bi zere. Sereyê xo nêdard we, nêewnîya. Hema çimê malimî zey tîrmare canê xo de hîs kerdêne û repîya pirnika xo antêne. Malimî zey qamçûye destê xo sana ra, va:

- Bê naca.

Û verê linganê xo nîşan da.

Her wendekar cayê xo de bîbî zey qalibê cemedî. Çimê xo bîbîy ya, xof û meraq de bîy. Ti vanî qey Gulî lingê xo zeleqîyayê hardî ra nêskîno hetê malimî ser şêro. Malim hetê ey ser ame. Çito ke ame kî dest est ra goso çep, overo tada, va:

- Kotî ya ti?

Gulî janê gosî ver zîba, ê hetî ser kewt ra hewa û bi vengode keleberbî va:

- Mamostayê mi, maya mi ez rusnaya va so vaye veje.

Malimî vateyanê ey ra çekuya “vaye” fehm nêkerde. Dest est ra goso bîn, o kî over ro çerexna û no mabeyn de va:

- Nêro “vaye” çik a, lajê herî!

Gulî hen zîba, hen zîba ke va belka her di gosê xo kok ra qilîyay ra. Bê kontrol va:

- Wuy dayê!

Malimî no kî fehm nêkerd. Her ke şî bî lut. Goso ju vera da û çapalade pête ante ra kekre û va:

- Nê kurikê herî ti se vana?

Gulî o qerqele de xo xo de fikirîya, hema tirkî de nameyê vaye çik o, nêzanayêne. Na sevete ra bêveng mend.

Malimî goso bîn kî verada û her di hetan ra çapalî day piro. Çimanê Gulî ra çîkî peray, seke bibo gêj. Masa, sirayî, wendekarî, texteyo şîya, dêsî, çêran û resmê Atatirkî ke dês ra aliqnaye bî, sey guvike sereyê ey ser de çerixîyay, bi zor xo payanî ra girewt. Aye de di çapalê bînî zî amey. Tesîrê çapalan ra bota perra û erjîya ra dês. Eke dês kî ey rê desteg mebîyêne herd ra bîyêne ra derg. Malim nêvinet, şî ra ser, va:

- Vaje hela, ti çi sevet ra nêameya?

Û nat-dot ra di çapalê bînî day piro.

Rîyê Gulî ra hesrî û çilmî bîy têmîyan ro. Herinda cewab dayene de pêsero-pêsero keserete ante we.

Malimî axir nîyada ke Gulî de hal nêmendo. Cêra ra wendakaran û “vaye” pers kerde. Wendekaran ra ju vost ra tirkî de nameyê “vaye” çik o kerd zelal.

No ke nîya bî zelal, mamostayî milqî varnay uncîya şî ra Gulî ser de ke çapila pirodo, hama halê ey dî, zerrîya xo kewte werê. Paskulê da qineste ro û va:

- Lajê herî! Şino kar keno la nameyê karê xo kî nêzano. Haydê def be. Def be so rîyê xo bişuwe, leze bêre.

Û Gulî sinif ra est teber…

05.02.2010

Hepisxaneyê Tîpa F, Numre 2, Kocaelî