Nêweşîya Dîyarbekirî

Nêweşîya Dîyarbekirî 

Roşan Lezgîn 

Ti vanî qey pizoteyê adirî ha serê zerrîya to de. Pîzeyê to maseno. Pizoteyê adirî tim zereyê to veşneno.

Ti şinî gonîya xo seba tehlîlkerdişî danî. Ganî ti gonîya xo ara bidî. Serê sibayî saete tam heşt de ti verê berê laburatuarî de pabeyê hemşîre vindenî.

Saete heşt û nîme de hemşîrey ber akenî. Ti û çend nêweşê ke sey to rew amey, şima pîya şinê zere. Eke dora to bo zî ti ecele nêkenî. Ti dora xo danî înanê xo ra pîlêr. O mîyan de, ti bi nimitkî bala xo danî rîyê hemşîreyan ser. Herçiqas rîyê xo vêşî makyaj kerdo zî la no serê sibayî mirûzê hemîne tirş o. Çimê înan nepexîyaye yî. Ti xo rê vanî, gelo bêhewn mendî, çi yo?

Dora to yena. Ti şinê serê qoltuxe de nişenê ro. Hemşîre tena ewnêna qolê to yê wekerdeyî ra. Ti kam î, çi kes î, çi kare yî, bin ra xemê aye nîyo. Bê ke yew çeku mîyanê lewanê aye yê sûran ra vejîyo, engiştanê to dana pêser, kena kulm. Ti fehm kenî, coka ti zî kulmê xo bineyke şidênenî. Bi westatî bandaj ro qolê to pêşena, gire dana piro. Destê xo dana reya ser, vilênena. Tam wexto ke serê enjektore pede kena, ti rîyê xo fetelnenî hetê wetî ser. Hemşîre badê ke derzîne reya de edelnena, bandajî akena. Û têdima tam heşt şûşeyê qijkekî gonîya to dekena. Senî ke enjektore apey kaşkena, puçêk peme destê aye de amade yo, dana cayê derzîne ser. Wina lezalez etîketan dusnena şûşeyan ra. Hemîne têde lep gêna kena mîyanê destê to.

Ti zaf dîqet kenî ke şûşey mîyanê destê to de nêşikîyê yan mîyan ra yew nêşemetîyo nêgino war ro. Ti xo bari kenî, mîyanê çend nêweşan ra vîyarenê yenî teber. Xemê kesî nîyo. Qet xo serê rayîrî ra nêdanê kîşte. Boya to teng bena la ti vengê xo nêkenî. Ti vejyenî korîdor, heme şûşeyan sax-salim benî teslîmê qismê tehlîlkerdişî kenî. Wezîfedar gama ke karte dano destê to, vano:

- Hewt teneyî di rojî badê cû, yew zî aşmêk badê cû vejîno.

Ti karta xo gênî. Û cor de nêrdewananê nêweşxaneyî ra hêdî-hêdî yenî war.

Ti senî ke berê klînîkan ra vejyenî teber, boya darû û dermanan, boya gizûne yê tenturdîyot û însulînî zere de manena, hewayêko şenik û pank verdîyeno ro rîyê to. Dorê Unîversîteyê Dîcle heme daristan o. Coka hewayê ê doran zaf weş o. Ti çend rey pêsero xorîn-xorîn hewayo pank ancenî zereyê xo, pişika xo kenî pirr û hêdî-hêdî bi kontrol veradanî teber. Ti ewnênî çemê Dîcle ra. Çemê Dîcle de awe nêasena. Awirê to acor şinê Dîyarbekirî ser. Tûjikê mînareyê camîyê Hezretî Silêmanî hema ke mîyanê mij û dûmanî ra aseno. Dûmanêko gewr, dûmanêko qirêjin wenişto Dîyarbekirî ser. Bedenê Dîyarbekirî bi rîyêko sîya ewnêno to ra. Qet keyfê to ey rê nêno. Ti çiqas uca ra, hetê bakûrî yan hetê rojhelatî ra ewnênî Diyarbekirî ra, serewedaritişê serra 1925î yeno vîrê to. To çend rey hetê başûrî ra, hetê rojawanî ra zî ewnîyabi bedenê Dîyarbekirî ra, la to ê kîştan ra qet çîyêko winasî hîs nêkerdibi.

Ecêba girane! To fek merdiman ra veradayo, ti kewtê ra kerreyanê bêzar û bêziwanan dima. Ti bedenê Dîyarbekirî ra hêrs benî. Ti bedenê Dîyarbekirî sûcdar vînenî. Ti xo rê vanî, nê dêsê rîsîyayî a roje bêbextî kurdan rê kerde. Dişminî rê bi sî û stare, bav û kalanê ma rê bi bend û sênc. Nê dêsî vernî ro bav û kalanê ma girewt. Ey rayîr nêda ma. Ey dişmin pawit. Ti vanî, eke Dîyarbekir bikewtêne dest, gureyê ma temam bi. No dês, nê dêsê sîyayî a roje rîyê xo sîyatir kerd û dişminî rê bi paştî.

Ti agêrenî, hetê dingê mînîbus û otobusan ser şinê.

Her kes ver bi nêweşxaneyî şino, ti ver bi teber şinî. Xîyalê to de sibata serra 1925î. Ti ewnênî ke di hemşîreyî wet ra yenê. Kênayê kurdan ê. Rindek ê. Rîyê înan ra, şêla înan ra, sîmaya înan ra bellî yo ke hurr kurd ê. Gonîya înan to rê şîrin yena. Gama ke verê to ra vîyarenê, vengê qiseykerdişê înan yeno to, ti ewnênî ke tirkî qisey kenî. Tirkîya kurdan. Şîrinîya gonîya înan fekê to de bena di çilkê jehrî. Hemşîreya yewe a bîne ra vana:

- Qiz wala ben êdemîyem geleyim!

Ti tavilî cumleyê aye zereyê xo de bi kirdkî û kurmanckî pîya tercume kenî:

“Keynê wiley ez nêşena bêra!”

“Keçê welle ez neşêm werim!”

Ti zereyê xo de vanî, tirkî, caran nêvanî “ben êdemîyem geleyim”, tirkî vanî “ben gelemiyorum”. Ti ha zanî ke kurdkî fikirêna la tirkî qisey kena. Sey sentaksê kurdkî çekuyan bi tirkî rêz kena. 

Ti hewna hêrsê xo bedenê Dîyarbekirî de kenî teber. Ti xo rê vanî, o firsendê serra 1925î zaf muhîm bi. Eke o wext Dîyarbekir bikewtêne dest, ewro, nê welatî de bena ke bin ra ziwanê tirkî nêameyne qiseykerdiş. Ti xo rê vanî, nê ziwanî kokê ma ardo. Çunke ti ha vînenî ke her kes; wende yan nêwende, dewij yan bajarî, bizanê yan nêzanê, zor danê xo û tirkî qisey kenê. Ti vanî qey şeker rijnayo mîratmendaya tirkî ser. Tirkî şîrin bîya, ziwanê bav û kalanê to tehl bîyo.

Ti yenî resenî dingê mînîbusan.

Mînîbusî, otobusî wexto ke serê sibaynan şinê unîversîte heme pirr ê. La agêrayîşê ver bi mîyanê şaristanî de veng ê. Serê sibaynan milet yeno, şanwanan zî agêreno. Mînîbusa ke vinderta ya vikûveng a. Şofêr tena ha tede. Qolê xo pencera ra veto teber. Yewêko esmer o. Herdîşa xo pêxwaskî veradaya. Venga çaycî dano:

- Çaycî! Babam, hela baxîsen bêle?

Qirika re vengê xo vejeno. Vengê ey zaf qalind o. Xo ra bawer û hende zî qure aseno. Ti xo rê vanî, bena ke lajê wayîrê mînîbuse yo.

Ti tam fekê xo akenî ke bipersî gelo şino hetê Seyrantepeyî ra yan ney, la çimê ey ziq ha çaycî ser o û hewna veng gineno piro:

- Duymîsen babam? Senî çaxirdix daha!

Ti zî fetelênî a kîşte ser ewnênî. Çaycî leze ver bi şofêrî yeno. Vano:

- Abê gelîyem abê. A a a geldım qurban.

Seba ke zafane Dîyarbekir de kurmanckî yena qiseykerdiş, ti zî bi kurmanckî persenî:

- Keko, tu diçî Seyrantepe?

Çaycîyo seyar sênî ser o çaydane ra qedeho naylonin keno pirr û derga şofêrî keno. O zî panc sey quriş erzeno tepsî ser û qedeh gêno, o mîyan de, cewabê to zî dano:

- He babam, gidîx. Hadê bîn, gîdaxın.

Ti wenişenî. Muşterî çin ê. Zereyê mînîbuse de ti û şofêr tena yê. Ti çimê xo zereyê mînîbuse ra çarnenî. Bimbareke mînîbuse nîya, ti vanî qey odaya vêve û zamayî yan odaya rakewtişê cinî û mêrdeyî ya. Her çar hetê aye, pencerayî heta nîme bi perdeyê rîşikinî gêrîyay. Rengê perdeyî pembe yo. Rengê rîşikan û puskilanê perdeyî mor o. Camêrdî no serê sibayî kasetê Ehmed Kayayî nayo teybî ser. Ehmed Kaya, deyîra Bextîyarî vano:

“Diyarbakırlıymış adı Bahtiyar / Suçu saz çalmakmış öğrendiğim kadar.”

“Geçiyor önümden gül yüzlü Bahtiyar / Kaldığım yerde kalan sazı kadar.”

Camê vernîyê mînîbuse zî, tewir bi tewir lewhayî pira aleqnaye yî. Ti çimanê xo peynîyê camanê verçimika xo ra nutik kenî, ti nuşteyê lewhayan wanenî:

“Sev beni seveyim seni”

“Biz bize kurban biz bize heyran”

“O şimdi asker”

“Ah üniversitelim yaktın beni Allah da seni yaksın”

“Ben seni ne kadar çok sevdimse sen o kadar çok kaçtın benden”

“Benim için ne düşünüyorsan Allah sana iki mislini versin”

Şofêr qurtêk-di qurtî çay weno. Û hêdî-hêdî mînîbuse rameno.

Rayîro ke nêweşxaneyê unîversîteyê Dîcle ra cor de ver bi çem yeno, cêrê kendalî de beno di şeqî. Rayîrê milê rastî şino reseno rayîrê Farqînî ser û uca ra yeno Seyrantepe. Rayîro bîn zî rast şino zereyê royî, pirdê neweyî ser ra, kendalê Binêqeya ra, kîşta nêweşxaneyê dewlete ra şino Berê Koyî. Mînîbusa ke ti tede yî, rayîrê Seyrantepeyî ser tadîyena.

Şofêr hêdî-hêdî mînîbuse rameno. Çunkî hem çay weno hem cixara şimeno. Ti zî hem temaşeyê şofêrî kenî hem zî ge-ge ewnênî hetê Dîyarbekirî ra. Êdî tay maneno ke şima biresî rayîrê Farqînî ser. Şofêr qurtê peyênî zî weno û qedehê vengî, qedeho naylonin, gêno penceraya xo ra vir keno erzeno qeraxê rayîrî. Eştişê qedehî de seke yew kardî bigino sêneyê to ro, ti ceniqîyenî. Çimê to biloq benê û tadîyênê kaleka rayîrî ser ke ti çi bivînî! Ti vanî qey asmên ra qedehê naylonî, qutuyê kola, pet şûşeyê awe varay.

Varay, varay, varay…

Sey torge asmên ra naylonî varay. O dereyê şarampolê kaleka asfaltî bîyo deryaya qaf û qirê nayloninan. Ti vanî qey naylonî karitê. Hemîne zîl dayo. Reng bi reng, tewir bi tewir, çeşîd bi çeşîd naylonî zergûn bîyê.

Ti dejenî. Heyfê to ro nê tebîetê weşikî yeno. Heyfê to zaf ro nê welatê bêwayîrî yeno. Seke yew derzînan biko to de, ti winî cayê xo de qerqelîyenî. Ti ewnênî şêforî ra, ti ewnênî qeraxê rayîrî ra. Qet xemê camêrdî nîyo. O ha dinyayê de ti dinyayêna de. Camêrd hema zî kuffî cixara ra ano. Deyîra Ehmed Kayayî qedîyaya, nika cinîyêk bi tirkî deyîrêka eşqî deyîrnena. Zimmî kewta zereyê mînîbuse. A hinge de êdî şima tadîyay rayîrê Seyrantepeyî ser. Şima şinê serê pirdî ra zî vîyarenî. Ti hîs kenî ke hewna pîzeyê to masayo. Ti vanî:

- Keko, ez ji te re tiştekî bêjim?

Bin ra veng nêşino camêrdî. Dewam keno. Ti na rey bi vengêko bineyna pêt vanî:

- Keko, ka hela dengê muzîkê kêm bike ez ê ji te re tiştekî bêjim?

Şofêr tadîyêno, ewnêno to ra. Vano:

- Ne diyîsen abê?

Ti vanî:

- Keko, to çaya xo werde. Afîyet bo to rê.

Ti wazenî nermek vajî. Ti nêwazenî hêrs bibo. Labelê ti anî vîrê xo ke to hetanî nika kamî ra çîyêko rexneyî vato, heme hêrs bîyê. Ti vanî, ez vajî yan ney? Ti teredud kenî la ti xo de nêgênî. Ti dewam kenî:

- Keko, to çaya xo werde. La werekna to qedeh wina virr nêkerdî nêeştî. Nika ke ti şî mîyanê şaristanî, her ding de qutuyê çopî estê...

Şofêr leze fehm keno ke ti ha se vanî. Senî ke qala to fehm keno, rîyê xo tehl keno û vano:

- Babam, ma temîz olsın biz de atmîyaxın!

Ti cewab nêdanî. Ti nêşênî tu cewabêk bidî. Masayîşê pîzeyê to zêdîyeno. O pizoteyê adirî ke serê zerîya to de bî, seke yew pif biko, welîya dorê ey şina, adiro sûr vejîno teber û zereyê to veşnena.

Keko, ti nêweş î, nêweş.