Malmîsanij’den Önemli Bir Çalışma

Kürt dilbilimci, araştırmacı yazar M. Malmîsanij’den Kürtçe ile ilgili önemli bir çalışma daha ortaya çıktı. Kürtçede ses değişimlerini-düşmelerini konu alan “Kürtçede Ses Değişimi” adlı 170 sayfalık kitap Vate Yayınevi’nden çıktı.

Malmîsanij, kitaptaki önsözde “Dildeki ses değişmelerini ve bunların kurallarını bilmek, onun özelliklerini, lehçe ve ağızlarını daha iyi tanımak bakımından çok önemli bir yere sahiptir. Bu değişmeleri ve kurallarını tespit etmek de bu nedenle önemlidir. Çünkü sözcükler zaman ve mekânla birlikte öylesine değişime uğrarlar ki bazen bir sözcüğün yeni biçimi, ilk bakışta eski biçimiyle ilişkisiz gibi görünebilir. Hem diller arasında hem de aynı dilin lehçe ve ağızları arasındaki sözcük farklarının kaynaklarından biri de bu ses değişmeleridir. Dolayısıyla bir dildeki ses değişikliklerinin ve bunların kurallarının mümkün olabildiğince sistemli bir şekilde ortaya konulması, sadece o dilin ve lehçelerinin tanınmasına değil, değişik dil ve lehçelerin birbirleriyle olan ilişkilerinin daha iyi anlaşılmasına da yardımcı olur” diyor.

Kimi çalışmalar var ki bir sürelik ilgiyle, birkaç yıllık bir çalışmayla ortaya çıkmaz, bir ömür gerektirir. İşte Malmîsanij Hoca’nın bu çalışması da ömürlük denilebilecek bir çalışmadır. Örneğin, bu konudaki ilk çalışması ta 1980 yılında Tîrêj dergisinin üçüncü sayısında (s. 7-15) yayınlanmış. Bu ilk makalesinde Erzincan ile Diyarbekir Kırmanccası arasındaki ses dönüşümleri incelenmiş. Yani en az 33 yıl öncesinden başlamış bir çalışmanın ürünüdür bu kitap. “Çalışmada, Kürtçedeki ses değişmeleri belli bir sistem dâhilinde sıralanan çok sayıda örnekle gösterilmiştir. Örneklerin birçoğunda aynı sözcüğün değişik biçimleri verildiğinden, hem lehçeler arasındaki hem de lehçelerin kendi içindeki ses değişmelerini görmek mümkündür.” Örneğin, Kırmancca ile Kurmancca arasındaki A ve Ê seslerinin dönüşümünü şu örneklerle tespit etmiş: estare: sitêr, hak: hêk, halîn: hêlîn, hênî: kanî, kaleke: kêlek, kardî: kêr, kitab: kitêb, la: lê, labelê: lêbelê, makî: mê, nimaj: nimêj, pa: pê, panc: pênc, ra: rê, saye: sêv, siba: sibê, tena: tenê   

Malmîsanij Hoca’nın belirttiği gibi “Kürtçe, değişik lehçelerden oluşan bir dil olarak ses değişimi bakımından hayli zengin bir malzeme sunar. Fakat bu konuda, Kürtçenin bu lehçelerini kapsayacak düzeyde yeterli çalışmalar yapılmamıştır. Yapılan çalışmalarda ise Kırmancca (Zazaca) ve Goranca (Hewrami) daha az incelenmiştir. Dolayısıyla sözü edilen lehçelerdeki ses değişimlerinin incelenmesi daha bir önem kazanmaktadır.” İşte bu çalışmada Kırmancca (Zazaca) ve Goranca (Hewrami) lehçelerinden doyurucu hayli örnek var.

Malmîsanij Hoca’nın diğer bütün çalışmaları gibi bu eseri de Kürt dilbilimi alanında ufuk açıcı değerli bir çalışma.

M. Malmîsanij, Kürtçede Ses Değişimi, Vate Yayınevi, İstanbul, 2013, 170 sayfa