zazaki.net
29 Adare 2024 Îne
Girdîya Karakteran : 12 Punto 14 Punto 16 Punto 18 Punto
25 Kanûne 2009 Îne 19:57

Keyeyê Bawkî

[Hîkaye]
Seîd Nefîsî

Zemanêk rew, tîya ra bi qasê qirnêk verê cû, yew pîremêrdo qewmê îranijan ra şaristanê Heratî de ciwîyayne. No pîremêrdo bi nameyê Nesrulahî, hewtay û çar serre bi. Bi eslê xo Dihxareqan ra bi labelê hedîseyanê dinya o ver bi şaristanê Heratî ardbi. Nesrulah Herat de bi tena sereyê xo ciwîyayne û bi karê hemalîye debara xo temîn kerdêne. Tu cayêkê ey o muqîm çin bi. Her şewa xo cayêk de vîyarnayne û çi rey xo bi tu çîyê wa girenêdayne. Mal û milkê dinya de zî qet eleqedar nêbîyêne.

No pîremêrd, semedo ke nêzewecîyabi û tu merdimê ey zî çin bîy coka tu kesî ra zaf hes nêkerdêne û kesî reyde dostanîye ronênayne. Heyatê xo de çi rey heskerdiş û şefqet nêşinasnaybî, coka hertim nê qiseyê xo tekrar kerdêne û vatêne: “Tu çîyo ke mi na dinya wa girêbido, çin o. Eke rojêk ez na dinya ra şîya, çimê mi, mi dima nêmanenê. Ez o bi zerrîyêka asane û rehete şirî a dinya!” Nesrulah hertim nê fikrê xo ser o bi. Qet nêwaştêne ke kesî reyde dostanîye, yan zî dayiş û girewtiş bikero.

*

Hetê Xorasanî de ceng vejîyabi. Gerçî vernî de artêşa îranijan ser kewtebî la peynî de artêşa ecnebîyan nê cengî de zorê îranijan berd û zafê şaristanê Îranî hetê ecnebîyan ra feth bîy.

Na xebere leze vila bîye. No netîce ra şarê Heratî zaf xemgîn bibi û kewtêne xo ver. Înan ra tena xemê Nesrulahî nêbi. Pêroyê şarê Heratî her çi mal û milkê înan estbi bi pereyêko tay xo dest ra vetêne û şaristan teriknayne. Mal û milkê xo bi ercanî rotêne û ver bi Xorasan û Meşhed şîyêne yan zî verê xo dayne şaristanêko bîn yê Îranî û remayne.

No hengame de Nesrulaho ke kar û xebata ey hemalîye bî, her wextî ra vêşêr karê ey zêdîyabi. Şefeq ra hetanî bi tarîya şanî hemalîye kerdêne. Baranê şaro ke tersanê artêşa ecnebîyan ra Herat ra remayne kirişnayne.

Nesrulah şanwanan gama ke kar û barê rojane ra xelisîyayne, qawexananê Heratî de hemşerîyanê xo reyde kewtêne mîyanê munaqeşeyan. Goreyê fikrê ey ra: “Ê kesê ke peynîya emrê xo de mal û milkê xo bi ercanî roşenê, kewnê rayîr û dirbanê xerîban û nenasan ser, war û wetenê xo caverdenê û remenê, bibo-nêbo belkî ê gêj bê! Qey her ca erdê Homayî nîyo û çi ferq mîyanê Heratî û Meşhedî de esto?!..”

Zêdetir heyretmedişê Nesrulahî o bi ke, nê gêjikê kêmaqilî keremê zerrîya xo ra şaristanê xo teriknenê, la seba çî hendêk kewnê ver û xemgîn benê?! Seke şîyayişê xo ra zaf poşman ê. Hetanî nika tu kesî ê mecbûrê şîyayişî nêkerdê. Gelo çira wina remenê? Eke ê hendêk zaf mal û milkê xo, keye û şaristanê xo ra hes kenê, -ke aseno şîyayişê xo ra zaf xemgîn ê, çimê înan xo dima yo- gelo seba çî ê keyanê xo waro verdenê û remenê? Kokimê heratijê ke Nesrulahî ê şinasnayne, herçiqas ey ra vatêne: “Merdim war û wetenê xo ra heskeno, merdim şiro kamcayê dinya zî, hertim çimê merdimî welatê merdimî de yo. Ganî merdim leze-leze welatê xo nêterikno.” Labelê êdî Nesrulahî qet goş nêdayne nê vatişanê înan ser. Yanî, înan ra qet fehm nêkerdêne. Tena xo rê mîyanê xîyalanê xo de xewisîyayne.

Rojêk mîrekanê Heratî ra yewêkê maldarî vengdabi Nesrulahî û vatibi: “Nesrullah, ti êdî pîr bîyê. Qewetê to yê xebate nêmendo. Ez zî ha Herat ra şina. Yew baxçeyê mi teberê Heratî de esto, bêwayir maneno. Ti zanî ke şarî hende mal û milk rot û herîna, êdî muşterî nêmendê ke ez ê baxçeyê xo biroşî. Ez wazena ê baxçeyê xo teslîmê to bikerî, hela ma biewnî peynîya ma senî bena! Ez wazena ti bibê natorwanê rezê mi. Mi temî kerd ke mal û milkê min ê dorûverî de mendo ra wa to rê zî leteyêk nan bişawê. Hetanî ke ti zî nê rojanê peynîya emrê xo de loqêk nano rehet biwerê. Ti mecbûrê ezîyet û zehmetîye nêbê...”

Nesrulahê ke êdî ey zî zanayne pîr bîyo, no lutfo ke ey rê bi, seke hetê Homayî ra ey rê bîyero, xo rê wina hesibna. Derhal çi pelûpotê ey estbîy girewtîy û verê xo da baxçeyê mîrekê Heratijî ke teberê şaristanî de bi.

Nesrulah bi musayîşê xo yê serran ra nat şefeqêk rew hewn ra weriştêne. Heme wextê xo bi miqatebîyayişê gulan, vilikan û mîyanê mişareyanê mewan de vîyarnayne. Gama ke bîyne rincan zî, leweyê a vaya ke mîyanê baxçeyî ra vîyartêne de roniştêne û xo rê mîyanê xîyalanê xo de tefekur kerdêne. Nê mudetî de ey çîyê neweyî zî keşf kerdîy. Nişka ra ferq kerd ke, ê kerrey û xîçikê ke ha mîyanê vaye de, awe înan bi zorê herikîyayîşê xo acêr tehn dana. Awe wazena înan war û wetenê înan ra teber bikero... La kerrey û xîçikî zî seke hertim vera nê tehndayişê awe de xovero bidê û nê hereketê awe ra razî nêbê... Seke vera nê tehndayişê awe de bi telaş çangilanê xo bierzê dorûverê xo, seke yew dişmenî reyde ceng bikerê, hertim dorûverê xo de gêrayne. Gama ke awe yew xîçike cayê aye ra vetêne, seke a xîçike bibermo, seke hertim hiş û aqilê aye keyeyê aye ser o bo, seke hertim bi hesrete xo dima biewnîyo, wina melul û pejmurde bîyêne... Merdimî vatêne qey nê kerrey û xîçikê ke cayê xo ra acêr şîyê, uca, ê cayê xo yê neweyî de zaf bêrîya cayê xo yê verênî kenê...

*

Axir artêşa ecnebîyan şaristanê Heratî zî girewt. O baxçeyê mîrekê heratijî ke nika Nesrulahî natorvanîya ey kerdêne zî tede, ecnebîyan dest na serê heme milkê arizî yê şarê Heratî. Nesrulah zî mecbur mend ke o baxçe ra teber bo, ke zaf musabi uca û êdî ey o baxçe xo rê sey milkê xo zanayne. Xora êdî ê baxçeyî zî yew natorvano pîro dihxaraqanij xo het nêwaştêne!

Bîlaxire tu elqeyê Nesrulahî bi ê baxçeyî nêmendbi zî hewna her roja Homayî bê îradeyê xo ameyne dorûverê baxçeyî de gêrayne, bi hesrete baxçe temaşe kerdêne... Esas, o Nesrulaho ke çi rey xo bi tu kesan û bi tu çîyêk wa girenêdayne, bêqeyd, bêkeye emrê xo vîyarnabi, nêşayne dorê ê baxçeyî ra dûr bibo... Çi gama ke ê dar û berî, ê gul û vilî, ê mewê ke kewtêne vîrê ey, bê îradeyê xo wayîranê neweyanê baxçeyî ra zewtî dayne. Zafê reyan zî hêrsan ra bermiş kewtêne qirika Nesrulahî.

Seba ke êdî kesî tu mesref nêdayne Nesrulahî û nanê ey birîyabi, coka o mecbur mendbi ke hewna agêro karê xo yê verinî, hemalîye bikero. La na hemalîye zî êdî sey hemalîya çend aşmanê verênan nêbîy. O Nesrulaho ke çi rey dostanî û dişmenîya tu kesî zerrîya xo de weye nêkerdêne, nika kam gama ke mecbur mendêne ke baranê wayîranê neweyan ê şaristanê Heratî wegêro, bi kîn û bi dişmenîye barê înan hewanayne. Mîyanê rayîrî de zaf çî estbîy ke bê hemdê ey o tehrîk kerdêne ke barê înan nêbero, nêresno cayê înan. Zafê reyan waştêne ke ê baran ca de bifîno war û bişikno. Wayiranê ê baran ra heme dişmenîya Nesrulahî na bî ke înan o baxçeyê eyo weşik û ezîzê verê zerrîya ey ra kerdibi teber.

Rojêk gama ke rayîr ra şîyne, a vaya ke mîyanê baxçeyî ra vîyartêne û xîçikê ke kewtîbîy vernîyê herikîyayîşê awe, senî bi pencikanê xo vera awe de xovero dayne, amey vîrê Nesrulahî. Eke bi zorê tehndayîşê awe cayê xo ra bivejîyayne zî hewna hertim çimê înan bi bêrî û bi hesrete keye û wetenê înan ser o mendêne. Nê çîy nişka ra hişê Nesrulahî ra vîyarîyay. Ard xo vîrî ke senî ê kerranê derbederan vera tehndayîşê awe de xovero dayne û nêwaştêne ware û welatê xo ra teber bê û cayê xo waro verdê.

*

A roje ra pey kesî Nesrulah Herat de nêdî.

Di aşmî badê cû, şarê Dihxareqanî ke tena ciwanîya ey şinasnayne, înan ewnîya ke yew camêrdo pîr, bi serê çogana xo hêdî-hêdî erd keweno û toz û dûman erd ra keno ra, ha yeno. Û rastê kamî yeno persê keyeyê Recebelîyê bawkê Nesrulahî keno.

____________      

NOT: Mi na hîkaye 2002 de fariskî ra tercume kerdebî. O wext kênekêk wendekara unîversîteyê Dîcle fakulteyê fen-edebîyatî, qismê ziwan û edebîyatê Îranî de wendêne, aye sey di rîpelanê fotokopî mi rê ardbîy. Esas wendege de dersdarî seba tercumeyî daybî aye. Seba ke ez tercume de aye rê ardim bikerî, ameye verê mi. Badê ke mi tercumekerdişê tirkî de hetê aye kerd, mi tercumeyê kirmanckî kerde. Çime tede nuşte nêbi coka çimeyê na hîkaya nênusîyayo. Feqet hîkaya yê nuştoxê namdarê farisan Seîd Nefîsî ya.

Demeyêk mi gelek dosyayê xo kerdîy vindîy. Seba ke sehnayîş yan serdegirerwtişê keyeyê mi de nêkewê destê polîsanê dewleta tirkan, mi dosyayê xo kerdêne dîsketan û qulê dêsan de nimitêne. Çunkî zaf rey dewlete eştêne keyeyê mi ser, heme kitab û nuşteyê mi arêdayne berdêne. Zafê nuşteyê mi wina vindî bîy. La emser ma yew qula dêsî de çend dîsketî dîy. Tercumeyê na hîkaya û çend hîkayanê bînan nê dîsketan de bîy.

Roşan Lezgîn

Dîyarbekir, 25.12.2009

 

Na xebere 3516 rey wanîyaya
No nuşte hema şîrove nêbîyo.