Derheqê Sûcî de

Ma de yew qale esta, vanê “Sûc bînc o!” Yanî kes sûcî qebûl nêkeno. Esas, ma fek qebûlkerdiş ra veradin însanî zafê reyan sûcê xwu nêvînenê zî. Tayê zî estê, mi dîyo, sûc kenê, zaf baş zanê sûc o, la yew behane peyda kenê û xwu heqdar vînenê. Zafê însanan zî sûcî qij vînenê û viyarenê. La eslê xwu de eger sûc bi şiûr û zanayiş bibo, qij yan pîl ferq nêkeno. O ke yew sûco qijek keno, bieşko yan zî firsend bikewo dest, eşkeno tewr pîlê ci zî bikero. Yanî miyanê sûcê qijekî û sûcê pîlî de zêde ferq çin o. Vanê Cengiz xanî (1162-1227) vato “Yew bismar naleyêk, yew nale simêk, yew sim lingêk, yew linge estorêk, yew estor qumandarêk, yew qumandar zî eşkeno welatêk mehf bikero.” Yanî mêrikî yew bismarê qijalekî de awankerdiş yan zî mehfkerdişê welatêk dîyo.

Mi yew kitabê derheqê Ernesto Che Gueavarayî (1928-1967) de yew mesela wendbî. Wina mi vîr de menda. Vanê, Che Guevara û new hebî hevalê xwu koyan de şerê gerîlatî kenê. Şewêk verê dewêk ra viyarenê, danê berê dewijêk ro, werd wazenê. Cîneka wayira keyeyî nan dana, sey pêwer zî, çi hakî keye de estê, wina lezabez girênena dana înan. Wexto ke cîneke hakan girênena, Che Guevara ferq keno ke hakî yewendes heb ê. Hevalanê înan ra yew nan yewna zî hakan dekeno çanteyê xwu û şinê.

Che Guevara û her new hevalê xwu destê sibayî şinê resenê cayêko minasib. Wazenê arayîya xwu bikerê hema rakewê. Nan û hakan kenê bare. Gereka her kesî rê yew hak bikewtêne û yew zî zêde bimendêne la hako zêde meydan de çin o!

Hevalê ke hakî kerdê çenteyê xwu ra persenê vanê “Ka hako zêde?” Verî înkar keno, vano “Xwura des hakî bî.” La badê ke zor danê ci, qebûl keno, vano “Raşt a. Yewendes hakî bî.” Persenê vanê “O hak se bi?” Zor danê ci, xulase, îtîraf keno vano “Wexto ke mi hakî dekerdî çante, mi hûmaritî ke yewendes heb ê. Ma zî ha des kes ê. Mi va serê sibayî ma arayîya xwu bikin, ma her kesî rê yew hak keweno, yew zêde maneno. Yew hak zî des kesan rê bare nêbeno. Rayir ra mi pacit werd.”

Seke aseno, verî sûcê xwu înkar keno. Dima eke sûc mil de maneno, ena rey xwu rê behane peyda keno.

Enê ser o Che Guevara û hevalê xwu mehkema nanê ro, mehkemaya şarî. Îdîa wina ya: “Keso ke hevalanê xwu ra yew hak bidizno biwero, eşkeno hevalanê xwu dir îxanet zî bikero. O ke hevalanê xwu dir îxanet bikero, eşkeno yew welatî biroşo...”

Netîce de mehkemaya şarî qerarê îdamî dana û Ernesto Che Gueavara û hevalê xwu semedê yew hakî uca ê merdimî înfaz kenê.

Xetayê masûmî helbet sûc nîyê. Her kes eşkeno bêhemdê xwu, nezanî ver yan zî îhmalkarîye ra xeta bikero. Çiyo muhîm merdim xetaya xwu ferq bikero, qebûl bikero û tekrar nêkero. Esas merdim xetaya xwu telafî bikero û reyna tekrar nêkero hîna weş o. La sûco ke bi zanayiş qesten biyo nêkeweno kategorîyê xeta yan zî xeletî û qij yan pîlê sûcî zî ferq nêkeno.